Πού οδηγεί ο ανταγωνισµός µεταξύ ΗΠΑ και Κίνας; Υπάρχει κίνδυνος να συγκρουσθούν οι δύο κολοσσοί; Μήπως από την «Ιστορία» του Θουκυδίδη προκύπτει κάποια νοµοτελειακή ανάγκη, που οδηγεί σε σύγκρουση τις υπερδυνάµεις;

Στα ερωτήµατα αυτά απαντούν πειστικά δύο Ελληνες πανεπιστηµιακοί και ειδικοί των ∆ιεθνών Σχέσεων, οι καθηγητές Αθανάσιος Πλατιάς και Βασίλειος Τρίγκας. Αφορµή τούς έδωσε ένα πολυδιαβασµένο βιβλίο του Αµερικανού διεθνολόγου Γκράχαµ Αλισον, ο οποίος µίλησε για την «παγίδα του Θουκυδίδη». Ο καθηγητής του Harvard πιστεύει ότι όπoτε µια υπερδύναµη αισθάνεται ότι απειλείται από µια ανερχόµενη δύναµη, τότε αναγκαστικά θα αρχίσει τον πόλεµο. Και δίνει ως παράδειγµα την ανησυχία της Σπάρτης για την άνοδο της αθηναϊκής ηγεµονίας. Ο Αλισον διαβάζει µε τον δικό του τρόπο τον Πελοποννησιακό Πόλεµο, τον οποίο κατέγραψε και ανέλυσε ο Αλιµούσιος ιστορικός. Ο Θουκυδίδης ήταν ιστορικός και πολιτικός καταγόµενος από τον Αλιµο της Αττικής. Σήµερα θεωρείται παγκοσµίως ως ο θεµελιωτής της επιστήµης των ∆ιεθνών Σχέσεων.

Στο βιβλίο τους «Αποδοµώντας την παγίδα του Θουκυδίδη - Υψηλή στρατηγική και γεωπολιτικός ανταγωνισµός ΗΠΑ - Κίνας», ο Πλατιάς και ο Τρίγκας απορρίπτουν την άποψη του Αλισον και ξαναδιαβάζουν σωστά τον Θουκυδίδη. Η αποδόµηση της... παγίδας βασίζεται στα ακόλουθα επιχειρήµατα: Πρώτον, ο Αλισον έκανε λανθασµένη µετάφραση του ελληνικού κειµένου. ∆εύτερον, ο Θουκυδίδης δεν θεωρεί νοµοτελειακή την κήρυξη πολέµου από την απειλούµενη υπερδύναµη, αλλά µιλά για πολλούς παράγοντες που επηρέασαν τις αποφάσεις Σπαρτιατών και Αθηναίων. Ιδιαιτέρως τονίζει τον ρόλο των ηγετών, όπως ο Περικλής, ο Αρχίδαµος κ.ά. Τρίτον, το 431, όταν άρχισε ο Πελοποννησιακός Πόλεµος, δεν ήταν ανερχόµενη η Αθήνα, αλλά ήταν ήδη η πρώτη υπερδύναµη της εποχής. ∆εν υπάρχει, λοιπόν, κανένας ιστορικός νόµος που να οδηγεί σε πόλεµο δύο υπερδυνάµεις και ουδέποτε ο Θουκυδίδης υπονόησε κάτι τέτοιο.

Στο βιβλίο τους οι Πλατιάς και Τρίγκας καταλήγουν στο συµπέρασµα ότι ΗΠΑ και Κίνα είναι όντως ανταγωνιστικές, αλλά η κατοχή πυρηνικών όπλων εκατέρωθεν καθιστά απαγορευτικό το κόστος µιας σύγκρουσης (εκτός αν η αποτροπή υπονοµευθεί από παράγοντες όπως η Τεχνητή Νοηµοσύνη). Επίσης, παρατηρούν ότι οι ΗΠΑ προσελκύουν συµµάχους λόγω στρατιωτικής ισχύος, ενώ η Κίνα ελκύει συµµάχους λόγω της αναδυόµενης οικονοµίας της.

Επισηµαίνουν ακόµα: «Σε µια προσπάθεια να αποφύγει την υπό δυσµενείς όρους αντιπαράθεση µε τη ναυτική ισχύ των ΗΠΑ ανατολικά (στον Ειρηνικό Ωκεανό) και νότια (Ινδικό Ωκεανό), η Κίνα έχει αναπτύξει µια φιλόδοξη εναλλακτική και ηπειρωτική οδό προς δυσµάς µέσω της “Πρωτοβουλίας µιας ζώνης και ενός δρόµου”, γνωστής στο ευρύτερο κοινό ως ο νέος δρόµος του µεταξιού (Belt and Road Initiative - BRI)». Για εµάς τους Ελληνες η γενικότερη µελέτη του έργου του Θουκυδίδη θα αποβεί επωφελής, διότι πολλά από τα συµπεράσµατα και τα παραδείγµατα που προβάλλει παραµένουν επίκαιρα. Στις ΗΠΑ και στην Κίνα διπλωµάτες, καθηγητές και στρατιωτικοί µελετούν µε προσοχή τον κορυφαίο ιστορικό.

Σύµφωνα µε τον Θουκυδίδη, το πολιτικό σύστηµα της Σπάρτης αποδείχθηκε πιο σταθερό από αυτό της Αθήνας και παρήγε διαχρονικά πιο συνετή ηγεσία. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στον Ψυχρό Πόλεµο, όταν το αµερικανικό πολιτικό σύστηµα αποδείχθηκε ανθεκτικότερο του σοβιετικού. Στη διεθνή πολιτική ο ανταγωνισµός είναι διαρκής και ανελέητος.

*Δημοσιεύθηκε στα «Παραπολιτικά»