Η συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν την προηγούμενη Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη μπορεί να θεωρηθεί αφετηρία για μια νέα εποχή στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Οχι γιατί το κλίμα ήταν ευχάριστο ή κάποια από τις δύο πλευρές υποχώρησε από τις πάγιες θέσεις της. Αλλά γιατί η διαφορά Ελλάδας και Τουρκίας, ακόμα και το Κυπριακό, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, από διμερής διαφορά με συνέπειες μόνον ως προς τη συνοχή της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ μετεξελίσσεται σε παρελκόμενο ζήτημα από τις διεθνείς εξελίξεις που σχετίζονται με την παγκόσμια αναδιάρθρωση ισχύος και των ζωνών επιρροής.

Το αναγνωρισμένο και από τις δύο πλευρές ζήτημα είναι το δικαίωμα που απέκτησε από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, μετά το 1990, η Ελλάδα να επεκτείνει τις θαλάσσιες ζώνες κυριαρχίας της στα 12 ναυτικά μίλια, αντί για 6 ν.μ., αλλά και να συμφωνήσει ζώνες οικονομικής εκμετάλλευσης μέχρι 200 ν.μ. (υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ). Επίσης, τα νησιά απέκτησαν δικαίωμα να έχουν ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας και οικονομικής εκμετάλλευσης, σε μια πλήρη εξομοίωσή τους με τα ηπειρωτικά εδάφη.

Από την πλευρά της, η Τουρκία από το 1995, αντιδρώντας με απειλές στην εφαρμογή του προνομιακού για τη χώρα μας νομικού καθεστώτος, κήρυξε casus belli (αιτία πολέμου), τρομοκρατώντας την Ελλάδα, που μέχρι πρότινος (κυβέρνηση Μητσοτάκη) δεν αποτόλμησε να επεκτείνει την εθνική της κυριαρχία μονομερώς, όπως και δικαιούται, όχι μόνον στο Αιγαίο, όπου συνορεύει με την Τουρκία, αλλά ούτε στο Ιόνιο, το Κρητικό και τα άλλα πελάγη της.

Βαθμηδόν, μάλιστα, η Τουρκία, με αφετηρία τα Ιμια, το 1996 (κυβέρνηση Σημίτη), άρχισε να μιλά για «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο, κάτι που μετεξελίχθηκε σε ακόμα πιο επιθετικό δόγμα με τη θεώρηση της «γαλάζιας πατρίδας» την τελευταία δεκαετία, ενώ κατά περιόδους, με έμφαση την τελευταία 6ετία, προβάλλει, στη βάση της Συμφωνίας της Λωζάννης, το αίτημα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου.

Ταυτόχρονα, κάθε τόσο προβάλλει ζητήματα όπως αναγνώριση εθνικής τουρκικής μειονότητας στη Θράκη ή χαράσσει αυθαίρετες ΑΟΖ με άλλα κράτη, όπως με τη Λιβύη, που μπορεί να μην αναγνωρίζονται από κανέναν, αλλά η Αγκυρα επιχειρεί να δημιουργήσει τετελεσμένα, διά της ισχύος. Τέλος, αμφισβητείται παγίως το δικαίωμα της Ελλάδας να έχει υπό εποπτεία εναέριο χώρο 10 ν.μ.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι πολεμικές επιχειρήσεις, με αίτημα την αποστρατιωτικοποίηση μιας εθνικά κυρίαρχης χώρας, εκθέτει την Τουρκία, που θέλει κάτι τέτοιο για τα νησιά του Αιγαίου, ενώ η εισβολή και η διαρκής κατοχή, με μονίμως εγκατεστημένα στρατεύματα στην Κύπρο, την εκθέτουν μονομερώς έναντι των αποφάσεων και ψηφισμάτων του ΟΗΕ.

Η συνάντηση, όμως, Μητσοτάκη - Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη και οι προοπτικές διαπραγματεύσεων, εν μέσω παγκόσμιας έντασης, δημιουργούν άλλες συνθήκες, που καλείται να τις αξιοποιήσει η Ελλάδα με ευελιξία και ρεαλισμό υπέρ των συμφερόντων της.

Ουσιαστικά, το ζήτημα των ερευνών και της εκμετάλλευσης των τυχόν κοιτασμάτων φυσικού αερίου ή πετρελαίου σε όλο το εύρος της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου θα αναλάβουν διεθνείς εταιρείες σε κονσόρτσιουμ. Σε αυτά μετοχικά μπορεί να συμμετάσχουν τόσο ελληνικές εταιρείες όσο και η τουρκική κρατική ή ιδιωτικές εταιρείες. Είναι ζήτημα επένδυσης και όχι ιδιοκτησίας. Ομοίως και η συμμετοχή σε τυχόν αγωγούς.

Αρα, η Τουρκία δεν είναι αποκλεισμένη από το ενεργειακό παζλ της ευρύτερης περιοχής, ακόμα και αν τα «οικόπεδα» τα δημοπρατεί η Ελλάδα. Στο θέμα των ζωνών εθνικής κυριαρχίας η Ελλάδα έχει ήδη φθάσει σε συμφωνία για επέκταση στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο με την Ιταλία.

Επίσης, οι δύο χώρες συμφώνησαν και στις ζώνες οικονομικής εκμετάλλευσης. Το ίδιο θα πρέπει να γίνει και με την Αλβανία, με την Αίγυπτο, με όποια διαφορά ανακύπτει σε σχέση με τις ΑΟΖ να οδεύει προς Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα θα μπορούσε στο Αιγαίο να επεκτείνει σε πρώτη φάση την εθνική της κυριαρχία στα 10 ν.μ., στην ίδια έκταση, δηλαδή, που από τη δεκαετία του 1930 έχει ορισθεί ο εναέριος χώρος της.

Είναι κόκκινη γραμμή αυτό. Οσο για την αποστρατιωτικοποίηση του Αρχιπελάγους, που θέτει στη βάση της Λωζάννης η Τουρκία, θα μπορούσε να εγείρει την έντιμη αξίωση ασφαλείας η Ελλάδα να αποστρατιωτικοποιηθεί ταυτόχρονα από την Τουρκία η αντίστοιχη ζώνη Βόσπορος - Αλεξανδρέττα, σε απόσταση που καλύπτει το Αρχιπέλαγος σε σχέση με την ελληνική ηπειρωτική επικράτεια.

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 19 Μαρτίου 2022