O μέγας Θουκυδίδης, πριν από περίπου 2.500 χρόνια, σ’ εκείνον τον εκπληκτικό διάλογο μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων, έθεσε ανεξίτηλα τις βάσεις των διεθνών σχέσεων. Τίποτα, ουσιαστικό, δεν άλλαξε από τότε. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι η «Ξυγγραφή» παραμένει, ακόμα και σήμερα, το ευαγγέλιο με τα σημαντικότερα αναλυτικά εργαλεία για την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ κρατών. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Αμερική το βιβλίο του Graham Allison «Η παγίδα του Θουκυδίδη» έχει επαναφέρει τον μεγάλο ιστορικό στο προσκήνιο. Θεώρησα χρήσιμη αυτή την αναφορά, για να υπογραμμίσω ότι στη χώρα όπου γεννήθηκε και έγραψε ο Θουκυδίδης η ιθύνουσα τάξη, η πολιτική και διπλωματική ηγεσία και η ακαδημαϊκή διανόηση των αριστεροδεξιοκεντρώων τίποτα δεν έμαθε από τα διδάγματά του.

Η «γεωπολιτική έκλειψη» της Ελλάδας είναι γεγονός. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα, και λόγω της οικονομικής τραγωδίας που έχει βιώσει, έχει εξασθενήσει σημαντικά ως δύναμη ισχύος στην περιοχή, σε αντίθεση με την προκλητική και επεκτατική Τουρκία, η οποία, εκμεταλλευόμενη την οικονομική, στρατιωτική και διπλωματική ισχύ της, μας έχει εγκλωβίσει σ’ ένα ιδιότυπο καθεστώς «φινλανδοποίησης». Και, παρά την αισιοδοξία της νέας κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη και τον διπλωματικό μαραθώνιο του πρωθυπουργού, η χώρα -για να παραφράσουμε το τραγούδι «Hotel California» των Eagles- έχει κάνει check out αλλά παραμένει παγιδευμένη. Ας θυμηθούμε τους τελευταίους στίχους του θρυλικού τραγουδιού των Eagles, που περιγράφει ένα ξενοδοχείο «στοιχειωμένο» από μια μοχθηρή παρουσία -λέγε με Ερντογάν-, από το οποίο δεν υπάρχει καμιά ελπίδα διαφυγής.

Η μεγαλύτερη «κατάρα» για την Ελλάδα ήταν και είναι η ανόητη θέση-αξίωμα ότι «δεν διεκδικούμε τίποτα», όταν η Τουρκία κάθε μέρα προσθέτει νέες διεκδικήσεις, δημιουργώντας τα σημερινά τετελεσμένα. Η συνεκμετάλλευση της ΑΟΖ εκβιάζεται εκ του ασφαλούς. Ο εναέριος χώρος μας έχει γίνει σουρωτήρι. Τα τουρκικά πολεμικά πλοία, ανενόχλητα, κόβουν βόλτες δίπλα στα νησιά μας. Οι «καραβιές» των μεταναστών δημιουργούν ασφυκτικές συνθήκες στα νησιά του Αιγαίου. Ο ίδιος ο Ερντογάν, συστηματικά μάλιστα, ανατρέπει βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα πρέπει να ακροβατεί ανάμεσα σε μιαν ευάλωτη ακόμη οικονομία και γεωπολιτικές συνθήκες εξαιρετικά απειλητικές για την εύθραυστη ισορροπία της. Η Αμερική του Τραμπ δεν θεωρεί ακόμη την Ελλάδα αξιόπιστο στήριγμα στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο - πέραν της φιλοξενίας των αμερικανικών βάσεων.

Η Ευρώπη, εξασθενημένη και καταπονημένη εσωτερικά, λόγω των γερμανικών συμφερόντων, παρακολουθεί την Ελλάδα να καταποντίζεται στην κακοδαιμονία των απειλών του Ερντογάν. Εναν αιώνα πριν, η ίδια «ανατολική κόπωση» της εξουθενωμένης από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Ευρώπης οδήγησε στην εγκατάλειψη της Ελλάδας και τη συνεπακόλουθη Μικρασιατική Καταστροφή. Η Δύση θα κληθεί να διαχειριστεί ένα πρόβλημα το οποίο θεωρούσε λήξαν μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης. Αλλά ακόμη δεν έχει συνειδητοποιήσει το βάθος του τουρκικού προβλήματος. Και τώρα αδιαφορεί στην προοπτική μιας σοβαρής ελληνοτουρκικής κρίσης και δεν θέλει ούτε καν να σκεφτεί το ενδεχόμενο η Ελλάδα να της προσθέσει και νέες αβεβαιότητες.

Επιπλέον, οι αποκλίνουσες πορείες της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών εγείρουν σοβαρά διλήμματα. Το επερχόμενο πολιτικό έτος του 2020 θα καθορίσει εν πολλοίς σε ποια κατεύθυνση θα στραφεί η μοίρα της Ελλάδας. Τα διακυβεύματα είναι τεράστια, όπως και οι ευθύνες της κυβέρνησης και των πολιτών. Η γεωπολιτική των υδρογονανθράκων, καθώς και η αναστροφή των συμμαχιών στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν ενισχύσει την άποψη που αποτρέπει την ελληνοτουρκική σύγκλιση. Στην αναμέτρηση με την Ελλάδα και την Κύπρο, η Τουρκία, εκτός από τη στρατιωτική ισχύ, αποτελεί ένα σημαντικό έρεισμα στις δυτικο-ασιατικές γεωπολιτικές ισορροπίες. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, παρά τις διακηρύξεις τους, δεν θα διακινδυνεύσουν να απολέσουν την Τουρκία. Υπάρχει, άλλωστε, το προηγούμενο της Μικρασιατικής Καταστροφής... Ο γεωπολιτικός ορίζοντας της περιοχής είναι ακραία σκοτεινός.