Απατάται οικτρώς όποιος πιστεύει ότι η εξωτερική πολιτική είναι υπόθεση γραμμών. Συνηθίσαμε, βεβαίως, να ονομάζουμε κατ’ οικονομία «γραμμές» τις θέσεις που προβάλλει κατά καιρούς, ως αμετακίνητες», κάθε διπλωματία. Αλλά η αλήθεια είναι ότι η άσκηση αυτής της πολιτικής τέχνης μόνο σε γραμμές δεν κινείται. Αντιθέτως, μάλιστα, στην πράξη αποδεικνύεται πως, όσο κι αν υφίστανται ενίοτε ορισμένα σταθερά σημεία ως «γραμμές» στήριξης μιας «μεγάλης εικόνας», εντούτοις οι κινήσεις μιας εξωτερικής πολιτικής μπορεί να αναπτύσσονται, κατά τις ανάγκες της, με εξελικτικές πορείες που επί χάρτου φτιάχνουν διάφορα γεωμετρικά σχήματα - κύκλους, τρίγωνα, τετράγωνα, καμπύλες, ακόμα και «τούμπες» σε τρισδιάστατη απεικόνιση. Όμως, σημασία έχει πάντοτε αν μια διπλωματική «γεωμετρία» υπηρετεί σωστά ή όχι τα εθνικά συμφέροντα μιας χώρας.

Η Αθήνα, εδώ και χρόνια, κινείται στην εξωτερική πολιτική της κατά βάση σε ένα πεντάγωνο, που συνδέει την Ελλάδα με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, την Ε.Ε. και την Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο, το πέμπτο σημείο, η Τουρκία, χαλάει την ισορροπία του σχήματος και προκαλεί αστάθεια διαρκείας, επειδή οι κινήσεις της απέναντι στους δύο μεγάλους οργανισμούς της Δύσης ακολουθούν συχνά δικές της, ανεξάρτητες, «γραμμές».

Αυτή η τουρκική πολιτική προκαλεί διαφόρων επιπέδων «ανωμαλίες» στο στρατόπεδο των Δυτικών και βρίσκεται στο κέντρο των προβλημάτων εθνικής ασφάλειας τα οποία διαχειρίζεται η Ελλάδα. Το πενταγωνικό σχήμα όχι μόνο δεν λειτουργεί παραγωγικά με συλλογική πολιτική σκέψη, αλλά δυσκολεύεται να διατηρήσει ισορροπία λόγω των στόχων του νεο-οθωμανικού αναθεωρητισμού της Τουρκίας σε ευρωπαϊκά εδάφη και στις ελληνικές θάλασσες. Ο αρχηγός του τουρκικού ισλαμισμού, Ταγίπ Ερντογάν, προκαλεί πλέον έντονη αμηχανία στη συμμαχία της Δύσης, καθώς θεωρεί πως ούτε η συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ τη δεσμεύει να ακολουθεί τις «γραμμές» και τις αποφάσεις της. Άλλωστε, ο Ερντογάν δεν έχει κρύψει ότι απεχθάνεται τους Ευρωπαίους «αποικιοκράτες» -πλην Γερμανίας- και τους Αμερικανούς.

Στην Αθήνα, περισσεύουν τα λόγια για «προκλήσεις» απέναντι στην Ελλάδα, για περιφρόνηση του Διεθνούς Δικαίου, για «εκβιασμούς» στο ΝΑΤΟ, για «πονηρίες» και «παζάρια» του Ερντογάν με Αμερικανούς και Ευρωπαίους. Αυτό που συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα είναι ότι η Άγκυρα ασκεί μια ποικιλόμορφη και ευέλικτη εξωτερική πολιτική, με σχεδιασμένες κινήσεις, ελιγμούς και διπλωματικά «σλάλομ», σε ένα κυνήγι στρατηγικών στόχων στην ευρύτερη περιοχή της.

Μπορεί αυτή η πολιτική να έχει ρίσκα και να χαρακτηρίζεται από πολλούς και ως τυχοδιωκτική εξαιτίας της μεγαλομανίας των ηγετών του τουρκικού ισλαμισμού. Αλλά σημασία έχει ότι η Αγκυρα σίγουρα ασκεί στη διεθνή σκηνή μια συγκεκριμένη πολιτική «ανοικτών οριζόντων», χωρίς να κρύβει τους στόχους της. Και σημαντικού ειδικού βάρους στόχος της είναι και η απολύτως ευθυγραμμισμένη με τις πολιτικές της Δύσης Ελλάδα.

Η Αθήνα δεν ακολουθεί τις μεθόδους της Τουρκίας, δεν ακολουθεί «πονηρές» πολιτικές, δεν διακρίνεται για τυχοδιωκτισμούς στον διεθνή στίβο. Αλλά, από την άλλη πλευρά, διατηρώντας ένα «κόλλημα» σε παραδοσιακές θεωρήσεις περί γραμμικής διπλωματίας και Διεθνούς Δικαίου, μπλέκει το δίκαιο με το «δίκιο» της, είναι τόσο δύσκαμπτη, της λείπει τόσο η δημιουργική πολιτική φαντασία, ώστε συχνά βρίσκεται πίσω από σημαντικές εξελίξεις, που άλλοι δημιουργούν. Λείπουν από την εξωτερική πολιτική η τόλμη, το «νεύρο» και το «τσαφ» σε περιπτώσεις έκτακτων εξελίξεων.

Τους τελευταίους μήνες, η Αθήνα είναι σταθερή στις ευρωατλαντικές γραμμές της «μεγάλης εικόνας» που έχει φιλοτεχνήσει η Δύση, με διευθυντή ορχήστρας τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Αλλά αυτό μόνο του δεν την έχει βοηθήσει έως τώρα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά στο διεθνές διπλωματικό πεδίο την επιθετικότητα και τα «τρελά» επιχειρήματα του νεο-οθωμανισμού, που διατηρεί το κάθισμά του στο ΝΑΤΟ. Η ελληνική διπλωματία πρέπει να γίνει πιο «φαντεζί».

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά στις 21 Μαΐου 2022