Θεός η τεχνολογία, παρίας η επιστήµη
Θυμάστε την παραπάνω φράση, που ο Τζορτζ Όργουελ έγραψε στο αριστούργηµά του «1984», πριν από 72 χρόνια; Πιστεύω ότι εκατοµµύρια άνθρωποι σήµερα στον «πολιτισµένο» κόσµο αισθάνονται κάτι ανάλογο, όταν βλέπουν όλα αυτά τα τροµοκρατικά δελτία ειδήσεων, τα κατευθυνόµενα από τις ελίτ για να απειλούν τον κόσµο. Πολύ πριν τον Όργουελ ήταν ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, που στα µυθιστορήµατά του περιέγραφε προφητικά την επερχόµενη κατάσταση και τα φαινόµενα που ήδη ζούµε: τη βία, την προδοσία της δηµοκρατίας, τον έλεγχο της σκέψης και το τελικό πνευµατικό κενό. Σε ένα µέλλον όπου δεν θα υπάρχει τίποτε ιερό, οι νέοι, χωρίς ψυχή, θα εξοστράκιζαν τους «αρνητές», θα «τιµωρούσαν» τους µεγάλους και η υλιστική επιστήµη -οι υπολογιστές και η «πρόοδος»- θα παραγκώνιζαν οτιδήποτε ανθρωπιστικό, ιερό και φιλοσοφηµένο, στο όνοµα της απλής επιβίωσης.
Ποιος θα το φανταζόταν ότι ένα τέτοιο σενάριο, πιο εφιαλτικό κι από το «1984», ήταν θέµα χρόνου για να δηµιουργηθεί -κι αν χρειασθεί- και να επιβληθεί σε µια τέλεια και σταθερή υγειονοµική νέα τάξη πραγµάτων; Αυτό που φαίνεται πλέον ότι µένει να γίνει είναι περισσότερη αδράνεια και υποταγή των µαζών, περισσότερη θέληση των ελίτ και περισσότερο αιµατοκύλισµα. Ας ευχηθούµε κι ας αγωνισθούµε να µη γίνει ποτέ. Πράγµατι, τα σχέδια των ελίτ δεν φαίνεται να ευοδώνονται στον βαθµό που υπολόγιζαν µέχρι σήµερα. Η εργαλειοποίηση της πανδηµίας που έκαναν τους τελευταίους 18 µήνες και ο ρόλος των εταιρικών ή κρατικών δυτικών ΜΜΕ στην πλύση εγκεφάλου των υπηκόων, αυτό που προκάλεσε είναι µεγαλύτερη δυσπιστία απέναντι στους «ειδικούς» και περισσότερο µίσος για το νεοταξικό σύστηµα.
Όλο και περισσότεροι στρέφουν την οργή τους κατά των υπερ-πλούσιων αρχουσών τάξεων που έχουν τον απόλυτο έλεγχο του συστήµατος Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας - ΜΜΕ - Big Pharma. Σήµερα, οι µατεριαλιστικές ελίτ έχουν ξεκόψει από την κοινωνία (κατά το νεοφιλελεύθερο µότο «δεν υπάρχει κοινωνία, παρά µόνον άτοµα» της Μάργκαρετ Θάτσερ) και στρέφονται σταδιακά κατά του λαού. Ο Κρίστοφερ Λας υπογραµµίζει στο προφητικό βιβλίο του «Η εξέγερση των ελίτ» ότι η αποµόνωση των ελίτ φθάνει σε πρωτοφανές επίπεδο για υλικούς λόγους: η συµµετοχή τους σε µεγάλες πόλεις, σε µεγάλες επιχειρήσεις στην κατάτµηση της οικονοµίας και στην παγκοσµιοποίηση τις αποµακρύνουν από τους απλούς πολίτες. Στο πνευµατικό επίπεδο, προωθούν πολιτικές ιδεολογίες που είναι εντελώς αντίθετες µε τις αγωνίες και τις ανάγκες του λαού.
Η (αντ)επανάσταση των ελίτ οδηγεί στην παρακµή του δηµοκρατικού λόγου. Ο Κρίστοφερ Λας δείχνει ότι η αναταραχή των λαϊκών τάξεων, σε συνδυασµό µε την ευελιξία και την απληστία της ελίτ, καθιστά την πολιτική συγκρότηση µη λειτουργική. Οι ελίτ περιορίζουν τώρα την κοινοβουλευτική δηµοκρατία σε µια ευκαιρία κοινωνικής αναρρίχησης, δηλαδή βλέπουν τον λαό ως το γόνιµο έδαφος για την ανανέωση της ισχύος τους και τον πλουτισµό τους. Αυτή η στάση τους βασίζεται σε µια «µετανθρωπική» ψευδαίσθηση. Με την ψευδαίσθηση ότι η τεχνολογία και η «επιστήµη» τούς δίνει τη δύναµη, οι ελίτ διεξάγουν κάθε είδους πολέµους, στρατιωτικούς, οικονοµικούς, και µε την προπαγάνδα ασκούν οικονοµική τροµοκρατία κατά του παγκόσµιου Νότου. Η Παγκόσµια Τράπεζα, το ΔΝΤ και τα τραπεζικά µονοπώλια που υποστηρίζονται από την Αυτοκρατορία επιβάλλουν λιτότητα στους λαούς της ∆ύσης, όπως µέχρι τώρα έκαναν µε τους φτωχούς του κόσµου. Η λέξη «επιστήµη» προέρχεται από την ελληνική λέξη «επίσταµαι - γνωρίζω καλά». Η νέα λέξη «τεχνολογία» είναι επίσης ελληνική και σηµαίνει «να φτιάχνω». Η µετάβαση από την παραδοσιακή στη σύγχρονη επιστήµη σηµαίνει ότι δεν επιδιώκουµε τόσο να γνωρίσουµε, όταν µελετάµε τη φύση, αλλά επιδιώκουµε να φτιάξουµε πράγµατα - και, τελικά, να ξαναδηµιουργήσουµε τη φύση. Αυτό το πνεύµα της αναδιαµόρφωσης της φύσης -περιλαµβανοµένης και της ανθρώπινης φύσηςέχει συνεπάρει σήµερα τις εξουσιαστικές ελίτ, το επιστηµονικό κατεστηµένο και τις κυβερνήσεις. ∆ιαποτισµένος µε αυτό το πνεύµα -και χρησιµοποιώντας τα εργαλεία της σύγχρονης επιστήµης- ο επιστηµονικός ολοκληρωτισµός είναι µια µορφή διακυβέρνησης που φτάνει µακρύτερα από την τυραννία και προσπαθεί να ελέγξει το σύνολο των σφαλµάτων.
Αυτή η απειλή έχει γίνει πλέον σε µεγάλο βαθµό επιστητή από τους ανθρώπους της εποχής µας, γι’ αυτό η εµπιστοσύνη προς την επιστήµη καταγράφει τα χαµηλότερα επίπεδά της, ιδιαίτερα µετά την πανδηµία και όσα προκάλεσαν οι «ειδικοί».
Ένα µεγάλο, λοιπόν, ποσοστό ανθρώπων πια δεν δείχνει την αναµενόµενη εµπιστοσύνη στην επιστήµη και τους επιστήµονες: Το ένα τρίτο παγκοσµίως δεν την εµπιστεύεται καθόλου, ενώ, σύµφωνα µε το έγκυρο περιοδικό «Science», σε έρευνα που διεξήχθη σε 140 χώρες, το 54 των ανθρώπων εµπιστεύεται σε ένα µεσαίο επίπεδο τη δυτική επιστήµη, ενώ το ίδιο είχε υψηλότερο παλαιότερο δείκτη εµπιστοσύνης.
Στις ΗΠΑ φαίνεται ότι «η επιστήµη δέχεται πυρά όπως ποτέ άλλοτε», σύµφωνα µε έρευνα της Boston Review. Αλλά δεν είναι µόνο συντηρητικοί -όπως θα νόµιζε κάποιος- αυτοί που αµφισβητούν την επιστηµονική εξουσία ή βλέπουν τους επιστήµονες ως συνωµότες ενάντια στη θρησκεία και τις κοινωνικές αξίες µέσω της γενετικής µηχανικής και της βιοτεχνολογίας. Οι πολίτες τείνουν να είναι σκεπτικιστές απέναντι σε επιστηµονικές θεωρίες και εφαρµογές, αλλά συχνά είναι καχύποπτοι ακόµα και για βασικές διαδικασίες. Αυτό σηµαίνει ότι οι επιστήµονες, οι επί Γης θεοί, κλόνισαν την εµπιστοσύνη στις καρδιές των απλών ανθρώπων. Οι επιστήµονες πέρασαν ταχύτατα στις γενετικές τροποποιήσεις και ο απλός άνθρωπος εισέπραξε ότι είναι το επόµενο είδος προς τροποποίηση.
Για να κατανοήσουµε γιατί υπάρχει τόσο µεγάλη διαµάχη σχετικά µε την επιστήµη, πρέπει να ανατρέξουµε στην πορεία της τον 20ό αιώνα και όχι µόνο. «Οι σηµερινοί επικριτές εντοπίζουν συχνά το πρόβληµα της σύγχρονης επιστηµονικής κουλτούρας πίσω στους Καρτέσιο, Μπέικον και Νεύτωνα και όχι στις µεταβολές του 19ου και του 20ού αιώνα.
Οι πρόσφατοι επικριτές έχουν επίσης συνδέσει την επιστήµη µε τον καπιταλισµό και την κρατική εξουσία...», λέει ο Αντριου Τζούετ στο δοκίµιό του «Science Under Fire» («Πυρά κατά της επιστήµης»), που δηµοσιεύθηκε από το Harvard University Press το 2020. Οπως τονίζει ο συγγραφέας, καθώς βρισκόµαστε στην αρχή της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα και εξαπλώνεται µια ισχυρή νέα ασθένεια -και ο πλανήτης «φλερτάρει» µε την περιβαλλοντική καταστροφή-, η έµφαση στην επιστήµη ως απειλή για τις ανθρώπινες αξίες παίρνει νέες µορφές. Η επιστήµη δεν έχει µία και µοναδική προνοµιακή πορεία προς τη γνώση, διότι οι επιστηµονικές θεωρίες υπόκεινται πάντα σε αλλαγές. Η σύγχρονη επιστήµη χρονολογείται από την Ευρώπη του 17ου αιώνα, επειδή αναπτύχθηκε εκεί, την ώρα που η στρατιωτική και οικονοµική δύναµη της Ευρώπης υπέτασσε τον υπόλοιπο κόσµο. Η σηµερινή επιστηµονική γνώση ενσωµάτωσε τις προκαταλήψεις των Ευρωπαίων ελιτιστών αποικιοκρατών και εξυπηρέτησε τα συµφέροντά τους. Εάν η κοινωνία ήταν διαφορετικά οργανωµένη, η επιστηµονική γνώση θα ήταν επίσης διαφορετική. Ο τρόπος διασφάλισης ικανοποιητικής προόδου εξαρτάται από το τι θεωρούµε ικανοποιητικό. Μια ευρωκεντρική επιστήµη ή µια προσανατολισµένη στον Τρίτο Κόσµο; Μια ελιτίστικη ή µια δηµοκρατική; Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η επιστήµη, αυτή η µεγάλη αφηρηµένη ιδέα, απέκτησε τεράστια συµβολική σηµασία, αφού συνδέθηκε µε µια µεγάλη γκάµα πρακτικών εφαρµογών που έχουν αλλάξει βαθιά την καθηµερινή µας ζωή - εφαρµογές που χαιρετίστηκαν ως ουσιαστικά και τυπικά «επιστηµονικές». Η πιο προφανής από αυτές είναι η γενική επέκταση της τεχνολογίας, κάτι που πάντα παρήγαγε αµφιλεγόµενες αντιδράσεις και που τώρα προκαλεί αυξανόµενες ανησυχίες.
(Μέρος από την αποµαγνητοφώνηση της ραδιοφωνικής εκποµπής µας «Ο Εξαρχείων» στον σταθµό «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» FM 90,1 µε τον συνεργάτη µου Λεωνίδα Αποσκίτη, αρθρογράφο και ιστορικό πολιτικό αναλυτή.)
Ποιος θα το φανταζόταν ότι ένα τέτοιο σενάριο, πιο εφιαλτικό κι από το «1984», ήταν θέµα χρόνου για να δηµιουργηθεί -κι αν χρειασθεί- και να επιβληθεί σε µια τέλεια και σταθερή υγειονοµική νέα τάξη πραγµάτων; Αυτό που φαίνεται πλέον ότι µένει να γίνει είναι περισσότερη αδράνεια και υποταγή των µαζών, περισσότερη θέληση των ελίτ και περισσότερο αιµατοκύλισµα. Ας ευχηθούµε κι ας αγωνισθούµε να µη γίνει ποτέ. Πράγµατι, τα σχέδια των ελίτ δεν φαίνεται να ευοδώνονται στον βαθµό που υπολόγιζαν µέχρι σήµερα. Η εργαλειοποίηση της πανδηµίας που έκαναν τους τελευταίους 18 µήνες και ο ρόλος των εταιρικών ή κρατικών δυτικών ΜΜΕ στην πλύση εγκεφάλου των υπηκόων, αυτό που προκάλεσε είναι µεγαλύτερη δυσπιστία απέναντι στους «ειδικούς» και περισσότερο µίσος για το νεοταξικό σύστηµα.
Όλο και περισσότεροι στρέφουν την οργή τους κατά των υπερ-πλούσιων αρχουσών τάξεων που έχουν τον απόλυτο έλεγχο του συστήµατος Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας - ΜΜΕ - Big Pharma. Σήµερα, οι µατεριαλιστικές ελίτ έχουν ξεκόψει από την κοινωνία (κατά το νεοφιλελεύθερο µότο «δεν υπάρχει κοινωνία, παρά µόνον άτοµα» της Μάργκαρετ Θάτσερ) και στρέφονται σταδιακά κατά του λαού. Ο Κρίστοφερ Λας υπογραµµίζει στο προφητικό βιβλίο του «Η εξέγερση των ελίτ» ότι η αποµόνωση των ελίτ φθάνει σε πρωτοφανές επίπεδο για υλικούς λόγους: η συµµετοχή τους σε µεγάλες πόλεις, σε µεγάλες επιχειρήσεις στην κατάτµηση της οικονοµίας και στην παγκοσµιοποίηση τις αποµακρύνουν από τους απλούς πολίτες. Στο πνευµατικό επίπεδο, προωθούν πολιτικές ιδεολογίες που είναι εντελώς αντίθετες µε τις αγωνίες και τις ανάγκες του λαού.
Η (αντ)επανάσταση των ελίτ οδηγεί στην παρακµή του δηµοκρατικού λόγου. Ο Κρίστοφερ Λας δείχνει ότι η αναταραχή των λαϊκών τάξεων, σε συνδυασµό µε την ευελιξία και την απληστία της ελίτ, καθιστά την πολιτική συγκρότηση µη λειτουργική. Οι ελίτ περιορίζουν τώρα την κοινοβουλευτική δηµοκρατία σε µια ευκαιρία κοινωνικής αναρρίχησης, δηλαδή βλέπουν τον λαό ως το γόνιµο έδαφος για την ανανέωση της ισχύος τους και τον πλουτισµό τους. Αυτή η στάση τους βασίζεται σε µια «µετανθρωπική» ψευδαίσθηση. Με την ψευδαίσθηση ότι η τεχνολογία και η «επιστήµη» τούς δίνει τη δύναµη, οι ελίτ διεξάγουν κάθε είδους πολέµους, στρατιωτικούς, οικονοµικούς, και µε την προπαγάνδα ασκούν οικονοµική τροµοκρατία κατά του παγκόσµιου Νότου. Η Παγκόσµια Τράπεζα, το ΔΝΤ και τα τραπεζικά µονοπώλια που υποστηρίζονται από την Αυτοκρατορία επιβάλλουν λιτότητα στους λαούς της ∆ύσης, όπως µέχρι τώρα έκαναν µε τους φτωχούς του κόσµου. Η λέξη «επιστήµη» προέρχεται από την ελληνική λέξη «επίσταµαι - γνωρίζω καλά». Η νέα λέξη «τεχνολογία» είναι επίσης ελληνική και σηµαίνει «να φτιάχνω». Η µετάβαση από την παραδοσιακή στη σύγχρονη επιστήµη σηµαίνει ότι δεν επιδιώκουµε τόσο να γνωρίσουµε, όταν µελετάµε τη φύση, αλλά επιδιώκουµε να φτιάξουµε πράγµατα - και, τελικά, να ξαναδηµιουργήσουµε τη φύση. Αυτό το πνεύµα της αναδιαµόρφωσης της φύσης -περιλαµβανοµένης και της ανθρώπινης φύσηςέχει συνεπάρει σήµερα τις εξουσιαστικές ελίτ, το επιστηµονικό κατεστηµένο και τις κυβερνήσεις. ∆ιαποτισµένος µε αυτό το πνεύµα -και χρησιµοποιώντας τα εργαλεία της σύγχρονης επιστήµης- ο επιστηµονικός ολοκληρωτισµός είναι µια µορφή διακυβέρνησης που φτάνει µακρύτερα από την τυραννία και προσπαθεί να ελέγξει το σύνολο των σφαλµάτων.
Αυτή η απειλή έχει γίνει πλέον σε µεγάλο βαθµό επιστητή από τους ανθρώπους της εποχής µας, γι’ αυτό η εµπιστοσύνη προς την επιστήµη καταγράφει τα χαµηλότερα επίπεδά της, ιδιαίτερα µετά την πανδηµία και όσα προκάλεσαν οι «ειδικοί».
Ένα µεγάλο, λοιπόν, ποσοστό ανθρώπων πια δεν δείχνει την αναµενόµενη εµπιστοσύνη στην επιστήµη και τους επιστήµονες: Το ένα τρίτο παγκοσµίως δεν την εµπιστεύεται καθόλου, ενώ, σύµφωνα µε το έγκυρο περιοδικό «Science», σε έρευνα που διεξήχθη σε 140 χώρες, το 54 των ανθρώπων εµπιστεύεται σε ένα µεσαίο επίπεδο τη δυτική επιστήµη, ενώ το ίδιο είχε υψηλότερο παλαιότερο δείκτη εµπιστοσύνης.
Στις ΗΠΑ φαίνεται ότι «η επιστήµη δέχεται πυρά όπως ποτέ άλλοτε», σύµφωνα µε έρευνα της Boston Review. Αλλά δεν είναι µόνο συντηρητικοί -όπως θα νόµιζε κάποιος- αυτοί που αµφισβητούν την επιστηµονική εξουσία ή βλέπουν τους επιστήµονες ως συνωµότες ενάντια στη θρησκεία και τις κοινωνικές αξίες µέσω της γενετικής µηχανικής και της βιοτεχνολογίας. Οι πολίτες τείνουν να είναι σκεπτικιστές απέναντι σε επιστηµονικές θεωρίες και εφαρµογές, αλλά συχνά είναι καχύποπτοι ακόµα και για βασικές διαδικασίες. Αυτό σηµαίνει ότι οι επιστήµονες, οι επί Γης θεοί, κλόνισαν την εµπιστοσύνη στις καρδιές των απλών ανθρώπων. Οι επιστήµονες πέρασαν ταχύτατα στις γενετικές τροποποιήσεις και ο απλός άνθρωπος εισέπραξε ότι είναι το επόµενο είδος προς τροποποίηση.
Για να κατανοήσουµε γιατί υπάρχει τόσο µεγάλη διαµάχη σχετικά µε την επιστήµη, πρέπει να ανατρέξουµε στην πορεία της τον 20ό αιώνα και όχι µόνο. «Οι σηµερινοί επικριτές εντοπίζουν συχνά το πρόβληµα της σύγχρονης επιστηµονικής κουλτούρας πίσω στους Καρτέσιο, Μπέικον και Νεύτωνα και όχι στις µεταβολές του 19ου και του 20ού αιώνα.
Οι πρόσφατοι επικριτές έχουν επίσης συνδέσει την επιστήµη µε τον καπιταλισµό και την κρατική εξουσία...», λέει ο Αντριου Τζούετ στο δοκίµιό του «Science Under Fire» («Πυρά κατά της επιστήµης»), που δηµοσιεύθηκε από το Harvard University Press το 2020. Οπως τονίζει ο συγγραφέας, καθώς βρισκόµαστε στην αρχή της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα και εξαπλώνεται µια ισχυρή νέα ασθένεια -και ο πλανήτης «φλερτάρει» µε την περιβαλλοντική καταστροφή-, η έµφαση στην επιστήµη ως απειλή για τις ανθρώπινες αξίες παίρνει νέες µορφές. Η επιστήµη δεν έχει µία και µοναδική προνοµιακή πορεία προς τη γνώση, διότι οι επιστηµονικές θεωρίες υπόκεινται πάντα σε αλλαγές. Η σύγχρονη επιστήµη χρονολογείται από την Ευρώπη του 17ου αιώνα, επειδή αναπτύχθηκε εκεί, την ώρα που η στρατιωτική και οικονοµική δύναµη της Ευρώπης υπέτασσε τον υπόλοιπο κόσµο. Η σηµερινή επιστηµονική γνώση ενσωµάτωσε τις προκαταλήψεις των Ευρωπαίων ελιτιστών αποικιοκρατών και εξυπηρέτησε τα συµφέροντά τους. Εάν η κοινωνία ήταν διαφορετικά οργανωµένη, η επιστηµονική γνώση θα ήταν επίσης διαφορετική. Ο τρόπος διασφάλισης ικανοποιητικής προόδου εξαρτάται από το τι θεωρούµε ικανοποιητικό. Μια ευρωκεντρική επιστήµη ή µια προσανατολισµένη στον Τρίτο Κόσµο; Μια ελιτίστικη ή µια δηµοκρατική; Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η επιστήµη, αυτή η µεγάλη αφηρηµένη ιδέα, απέκτησε τεράστια συµβολική σηµασία, αφού συνδέθηκε µε µια µεγάλη γκάµα πρακτικών εφαρµογών που έχουν αλλάξει βαθιά την καθηµερινή µας ζωή - εφαρµογές που χαιρετίστηκαν ως ουσιαστικά και τυπικά «επιστηµονικές». Η πιο προφανής από αυτές είναι η γενική επέκταση της τεχνολογίας, κάτι που πάντα παρήγαγε αµφιλεγόµενες αντιδράσεις και που τώρα προκαλεί αυξανόµενες ανησυχίες.
(Μέρος από την αποµαγνητοφώνηση της ραδιοφωνικής εκποµπής µας «Ο Εξαρχείων» στον σταθµό «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» FM 90,1 µε τον συνεργάτη µου Λεωνίδα Αποσκίτη, αρθρογράφο και ιστορικό πολιτικό αναλυτή.)
