Χριστιανισµός και επίσηµη Κίνα
Όπως περιγράφει ο καθηγητής Fenggang Yang στο βιβλίο του «Η θρησκεία στην Κίνα: επιβίωση και αναγέννηση υπό κοµµουνιστικό καθεστώς», η εξάπλωση του χριστιανισµού είναι και σήµερα τροµερή στα φτωχά, εργατικά και µεσαία στρώµατα κυρίως των βιοµηχανικών περιοχών. Σύµφωνα µε το Foreign Aff airs, το µεγάλο ποσοστό των Κινέζων που στρέφεται στον χριστιανισµό τον συνδέει µε την οικονοµική επιτυχία και τη νέα, δυναµική Κίνα του 21ου αιώνα, στο πλαίσιο της οικονοµίας της αγοράς.
Ο χριστιανικός πληθυσµός της Κίνας σήµερα αποτελείται στην πλειονότητά του από προτεστάντες και καθολικούς, γεγονός που εντείνει τις επιφυλάξεις του καθεστώτος, διότι η επιθυµία της απαλλαγής της θρησκευτικής πρακτικής από την ξένη επιρροή υπήρξε θέµα στην κινεζική κοινωνία από τις πρώτες επαφές της µε τη ∆ύση. Σε ολόκληρη την ιστορία της Κίνας, κάθε χριστιανική, θρησκευτική ανάπτυξη υποστηριζόταν ή απαγορευόταν ανάλογα µε το κατά πόσο ευθυγραµµιζόταν µε τους σκοπούς της αυτοκρατορίας. Από την αρχή, Κινέζοι διανοούµενοι ανησυχούσαν για τη διατήρηση των τοπικών θρησκειών (ταοϊσµός ή κοµφουκιανισµός).
Η δεκαετία του 1920 έφερε ένα αντιχριστιανικό κίνηµα, καθώς συνέπεσε µε την κορύφωση των προτεσταντικών αποστολών στη χώρα. Η περηφάνια: Στην κινεζική διαχρονία, θεµελιώδες χαρακτηριστικό είναι η προστασία της ισχύος του εγχώριου πολιτισµικού πλαισίου. Η Κίνα είναι µια αυτοκρατορία µαθηµένη επί αιώνες σε µια µεγάλη πολιτισµική, στρατιωτική και διοικητική παράδοση. Οπως αποδεικνύεται περίτρανα τώρα, η κακοµοιριά των τελευταίων δύο αιώνων αποικιοκρατίας ήταν µια φευγαλέα στιγµή στις χιλιετίες της κινεζικής ιστορίας.
Μετά το 1949, η Κίνα του Μάο πίστεψε ότι είναι προορισµένη να οδηγήσει τους λαούς όλου του κόσµου σε ένα καινούργιο µέλλον µε την περηφάνια της πανάρχαιας Κίνας, που είχε τη βεβαιότητα ότι βρίσκεται στο κέντρο του σύµπαντος... «Οι συντελεστές της οικονοµικής ανάπτυξης, από το 1949 έως το 1962, αποδεικνύονται εκπληκτικοί, µοναδικοί στον κόσµο και σήµερα και στο παρελθόν», έγραφε ο Braudel στη «Γραµµατική των πολιτισµών», που δηµοσιεύθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1963. Ο πραγματισμός: Στη συνέχεια, η πρωτοφανής ανάπτυξη της Κίνας µετά το 1990, στο πλαίσιο της παγκοσµιοποιηµένης αγοράς, αποτελεί το τίµηµα του µόχθου του µεγαλύτερου ανθρώπινου όγκου που γνώρισε ποτέ ο πλανήτης.
Το «Μεγάλο άλµα» του Μάο ακολούθησε ο πραγµατισµός του Deng Xiaoping, «άσπρος γάτος, µαύρος γάτος, αρκεί να πιάνει τα ποντίκια». Για τη βαθιά προαιώνια κινεζική κουλτούρα, τόσο οι ΗΠΑ όσο και το σοβιετικό µοντέλο ήταν δύο εκδοχές του παλιού δυτικού κόσµου που αργοπεθαίνει. Οι Κινέζοι ακολούθησαν το δικό τους µοντέλο, που απέδειξε ότι µπορείς να οδηγηθείς στην ιδιωτική οικονοµία µε απόλυτο σχεδιασµό, υπακοή στους ανωτέρους και ιεραρχικές δοµές βασισµένες στην κοµφουκιανική παράδοση. Υβριδικό μοντέλο: ∆εν διψούν για το είδος της «ελευθερίας» της ∆ύσης, διότι είναι µαθηµένοι να ζουν σε ιεραρχική κοινωνία και έτσι να κινητοποιούν σε ελάχιστο διάστηµα απίστευτες κοινωνικές δυνάµεις.
Οι βαθιές κινεζικές πολιτισµικές δοµές, η αρχή της οικογένειας, η έννοια της ιεραρχίας και η αρχή της αυτοκρατορίας µπορούν και πρέπει να συνδυασθούν µε τις χριστιανικές παραδόσεις, για να επιτύχει το εγχείρηµα της πολιτισµικής αφοµοίωσης του χριστιανισµού στη χώρα του Κοµφούκιου. Τα νούμερα: Οι βαθιές πολιτισµικές αξίες της κινεζικής κοινωνίας, ιδίως η εµµονή στην οικογένεια και τους προγόνους, συνάδουν µε το πλαίσιο των ηθικών αρχών του κλασικού χριστιανισµού, οι οποίες σήµερα έχουν εγκαταλειφθεί στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
Οι χριστιανοί της Κίνας παρουσιάζουν µεγαλύτερη γεννητικότητα σε σχέση µε τον υπόλοιπο πληθυσµό και προσέρχονται στις εκκλησίες τους για τη Θεία Λειτουργία σε πολύ µεγαλύτερα ποσοστά από τους πιστούς στις δυτικές χώρες. Η πόλη Κουανγκτσόου (ή Καντόνα), ένα από τα µεγαλύτερα εµπορικά λιµάνια της Κίνας, µε τις 1.340 εκκλησίες της θεωρείται σήµερα η «Ιερουσαλήµ της Ανατολής». Τα Χριστούγεννα είναι για την Κίνα πολύ πιο λαµπρή γιορτή από ό,τι ισχύει σήµερα για τη ∆ύση. Στην Κίνα παράγονται άλλωστε τα περισσότερα χριστουγεννιάτικα δέντρα, φάτνες και στολίδια σε όλο τον κόσµο.
Στην πόλη Λιουσί βρίσκεται ένας µοναδικός προτεσταντικός ναός, χωρητικότητας 5.000 πιστών, διπλάσιων από το Αββαείο του Γουεστµίνστερ της Αγγλίας. Μεγάλη επιρροή: Μπορεί τα εντυπωσιακά αυτά νούµερα των πιστών να είναι ακόµα µικρά για τη γιγαντιαία αυτή ανθρωποθάλασσα των 1,4 δισ. ψυχών, αλλά οι χριστιανοί έχουν µεγάλη επιρροή στο πολιτικό προσωπικό της χώρας και ανάµεσα στους ανερχόµενους επιχειρηµατίες. Υπάρχει άλλωστε και το αβαντάζ ότι ο χριστιανισµός είναι ένα αντίπαλο δέος για το Ισλάµ στην προσπάθεια εξισορρόπησης της εσωτερικής απειλής από τους µουσουλµανικούς πληθυσµούς του Σινκγιάνγκ και της απο-ριζοσπαστικοποίησής τους. Στα πλαίσια αυτά βασίζεται το πρόσφατο εγχείρηµα της κινεζοποίησης της θρησκείας, που ξεκίνησε µε την οµιλία του Κινέζου ηγέτη Χi Jinping στην Εθνική ∆ιάσκεψη Θρησκευτικών Εργασιών, τον Αύγουστο του 2016. Ο έλεγχος: Ο Χi δήλωσε ότι, προκειµένου να «καθοδηγήσει ενεργά την προσαρµογή των θρησκειών στη σοσιαλιστική κοινωνία, σηµαντικό καθήκον είναι η στήριξη του σταθερού προσανατολισµού των θρησκειών της Κίνας στην κατεύθυνση της κινεζοποίησης».
Το καθήκον αυτό είναι µέρος µιας ευρύτερης εκστρατείας του κοµµουνιστικού κόµµατος για την επαναβεβαίωση του ελέγχου σε όλους τους τοµείς της κινεζικής κοινωνίας. Η προσπάθεια αυτή υλοποιείται µε δύο τρόπους. Οι θρησκευτικές διώξεις όσων χριστιανικών κοινοτήτων είναι «µη καταχωρηµένες» και θεωρούνται «όργανα αντικινεζικών δυνάµεων» και ξένων επιρροών (υπονοώντας κυρίως τις ΗΠΑ και το Βατικανό) είναι η µία µέθοδος. Από την άλλη, η κυβέρνηση εγγυάται τη θρησκευτική ελευθερία εφόσον ο χριστιανισµός τους ταιριάζει πραγµατικά µε τη σοσιαλιστική κοινωνία και την υπακοή στο Κοµµουνιστικό Κόµµα. Τα προβλήματα: Σε έναν λόγο του πέρυσι, ο Xu Xiaohong, επικεφαλής της Εθνικής Επιτροπής του Πατριωτικού Κινήµατος των Προτεσταντικών Εκκλησιών Τριπλής Αυτενέργειας (Three-Self Patriotic Moνement) στην Κίνα, είπε ότι υπήρχαν πολλά προβλήµατα µε τη χριστιανική πίστη στη χώρα, όπως ο «εισοδισµός» από το εξωτερικό και οι «ιδιωτικοί χώροι συνάντησης» (οικίες, πολλές φορές).
«Για τα µεµονωµένα µαύρα πρόβατα, τα οποία, υπό το κάλυµµα του χριστιανισµού, συµµετέχουν στην υπονόµευση της εθνικής ασφάλειας, υποστηρίζουµε σταθερά την προσπάθεια της χώρας να τους φέρει ενώπιον του δικαστηρίου». Η μετατόπιση: Πριν από µερικά χρόνια, θα ακουγόταν εντελώς τρελό αν έλεγε κάποιος πως στην Κίνα θα υπάρχει σύντοµα ο µεγαλύτερος παγκοσµίως χριστιανικός πληθυσµός. Το ίδιο σουρεαλιστικό θα φαινόταν και ότι η κινεζική αυτοκρατορία θα µπορούσε να γίνει ένα νέο Βυζάντιο µέσα από µια εκ των άνω συγκλονιστική θρησκευτικο-πολιτισµική επανάσταση, κατά το πρότυπο της Ανατολικής Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας, της δικής µας Ρωµανίας. Στον 21ο αιώνα φαίνεται πλέον καθαρά ότι ο θρησκευτικός παράγοντας ισχύος, όπως και οι υπόλοιποι (οικονοµικοί, στρατιωτικοί) µετατοπίζονται ανατολικά.
Έτσι, πιθανόν να δούµε την εστία του χριστιανισµού, που υποχωρεί συνεχώς στην «πολυπολιτισµική» ∆ύση, να µετακινείται προς την Ανατολική Ασία. Για να µην εκπλαγούµε, ας κάνουµε µια µικρή έρευνα στις τουριστικές σελίδες του ∆ιαδικτύου για τα στοιχεία των τουριστών στα Ιεροσόλυµα. Θα µας δείξει ότι την τελευταία δεκαετία οι χιλιάδες Κινέζοι προσκυνητές αυξήθηκαν κατά 1.600, γεγονός που προοιωνίζεται πόσο διαφορετική θα είναι η εικόνα της Κίνας στο άµεσο µέλλον.
Ο χριστιανικός πληθυσµός της Κίνας σήµερα αποτελείται στην πλειονότητά του από προτεστάντες και καθολικούς, γεγονός που εντείνει τις επιφυλάξεις του καθεστώτος, διότι η επιθυµία της απαλλαγής της θρησκευτικής πρακτικής από την ξένη επιρροή υπήρξε θέµα στην κινεζική κοινωνία από τις πρώτες επαφές της µε τη ∆ύση. Σε ολόκληρη την ιστορία της Κίνας, κάθε χριστιανική, θρησκευτική ανάπτυξη υποστηριζόταν ή απαγορευόταν ανάλογα µε το κατά πόσο ευθυγραµµιζόταν µε τους σκοπούς της αυτοκρατορίας. Από την αρχή, Κινέζοι διανοούµενοι ανησυχούσαν για τη διατήρηση των τοπικών θρησκειών (ταοϊσµός ή κοµφουκιανισµός).
Η δεκαετία του 1920 έφερε ένα αντιχριστιανικό κίνηµα, καθώς συνέπεσε µε την κορύφωση των προτεσταντικών αποστολών στη χώρα. Η περηφάνια: Στην κινεζική διαχρονία, θεµελιώδες χαρακτηριστικό είναι η προστασία της ισχύος του εγχώριου πολιτισµικού πλαισίου. Η Κίνα είναι µια αυτοκρατορία µαθηµένη επί αιώνες σε µια µεγάλη πολιτισµική, στρατιωτική και διοικητική παράδοση. Οπως αποδεικνύεται περίτρανα τώρα, η κακοµοιριά των τελευταίων δύο αιώνων αποικιοκρατίας ήταν µια φευγαλέα στιγµή στις χιλιετίες της κινεζικής ιστορίας.
Μετά το 1949, η Κίνα του Μάο πίστεψε ότι είναι προορισµένη να οδηγήσει τους λαούς όλου του κόσµου σε ένα καινούργιο µέλλον µε την περηφάνια της πανάρχαιας Κίνας, που είχε τη βεβαιότητα ότι βρίσκεται στο κέντρο του σύµπαντος... «Οι συντελεστές της οικονοµικής ανάπτυξης, από το 1949 έως το 1962, αποδεικνύονται εκπληκτικοί, µοναδικοί στον κόσµο και σήµερα και στο παρελθόν», έγραφε ο Braudel στη «Γραµµατική των πολιτισµών», που δηµοσιεύθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1963. Ο πραγματισμός: Στη συνέχεια, η πρωτοφανής ανάπτυξη της Κίνας µετά το 1990, στο πλαίσιο της παγκοσµιοποιηµένης αγοράς, αποτελεί το τίµηµα του µόχθου του µεγαλύτερου ανθρώπινου όγκου που γνώρισε ποτέ ο πλανήτης.
Το «Μεγάλο άλµα» του Μάο ακολούθησε ο πραγµατισµός του Deng Xiaoping, «άσπρος γάτος, µαύρος γάτος, αρκεί να πιάνει τα ποντίκια». Για τη βαθιά προαιώνια κινεζική κουλτούρα, τόσο οι ΗΠΑ όσο και το σοβιετικό µοντέλο ήταν δύο εκδοχές του παλιού δυτικού κόσµου που αργοπεθαίνει. Οι Κινέζοι ακολούθησαν το δικό τους µοντέλο, που απέδειξε ότι µπορείς να οδηγηθείς στην ιδιωτική οικονοµία µε απόλυτο σχεδιασµό, υπακοή στους ανωτέρους και ιεραρχικές δοµές βασισµένες στην κοµφουκιανική παράδοση. Υβριδικό μοντέλο: ∆εν διψούν για το είδος της «ελευθερίας» της ∆ύσης, διότι είναι µαθηµένοι να ζουν σε ιεραρχική κοινωνία και έτσι να κινητοποιούν σε ελάχιστο διάστηµα απίστευτες κοινωνικές δυνάµεις.
Οι βαθιές κινεζικές πολιτισµικές δοµές, η αρχή της οικογένειας, η έννοια της ιεραρχίας και η αρχή της αυτοκρατορίας µπορούν και πρέπει να συνδυασθούν µε τις χριστιανικές παραδόσεις, για να επιτύχει το εγχείρηµα της πολιτισµικής αφοµοίωσης του χριστιανισµού στη χώρα του Κοµφούκιου. Τα νούμερα: Οι βαθιές πολιτισµικές αξίες της κινεζικής κοινωνίας, ιδίως η εµµονή στην οικογένεια και τους προγόνους, συνάδουν µε το πλαίσιο των ηθικών αρχών του κλασικού χριστιανισµού, οι οποίες σήµερα έχουν εγκαταλειφθεί στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
Οι χριστιανοί της Κίνας παρουσιάζουν µεγαλύτερη γεννητικότητα σε σχέση µε τον υπόλοιπο πληθυσµό και προσέρχονται στις εκκλησίες τους για τη Θεία Λειτουργία σε πολύ µεγαλύτερα ποσοστά από τους πιστούς στις δυτικές χώρες. Η πόλη Κουανγκτσόου (ή Καντόνα), ένα από τα µεγαλύτερα εµπορικά λιµάνια της Κίνας, µε τις 1.340 εκκλησίες της θεωρείται σήµερα η «Ιερουσαλήµ της Ανατολής». Τα Χριστούγεννα είναι για την Κίνα πολύ πιο λαµπρή γιορτή από ό,τι ισχύει σήµερα για τη ∆ύση. Στην Κίνα παράγονται άλλωστε τα περισσότερα χριστουγεννιάτικα δέντρα, φάτνες και στολίδια σε όλο τον κόσµο.
Στην πόλη Λιουσί βρίσκεται ένας µοναδικός προτεσταντικός ναός, χωρητικότητας 5.000 πιστών, διπλάσιων από το Αββαείο του Γουεστµίνστερ της Αγγλίας. Μεγάλη επιρροή: Μπορεί τα εντυπωσιακά αυτά νούµερα των πιστών να είναι ακόµα µικρά για τη γιγαντιαία αυτή ανθρωποθάλασσα των 1,4 δισ. ψυχών, αλλά οι χριστιανοί έχουν µεγάλη επιρροή στο πολιτικό προσωπικό της χώρας και ανάµεσα στους ανερχόµενους επιχειρηµατίες. Υπάρχει άλλωστε και το αβαντάζ ότι ο χριστιανισµός είναι ένα αντίπαλο δέος για το Ισλάµ στην προσπάθεια εξισορρόπησης της εσωτερικής απειλής από τους µουσουλµανικούς πληθυσµούς του Σινκγιάνγκ και της απο-ριζοσπαστικοποίησής τους. Στα πλαίσια αυτά βασίζεται το πρόσφατο εγχείρηµα της κινεζοποίησης της θρησκείας, που ξεκίνησε µε την οµιλία του Κινέζου ηγέτη Χi Jinping στην Εθνική ∆ιάσκεψη Θρησκευτικών Εργασιών, τον Αύγουστο του 2016. Ο έλεγχος: Ο Χi δήλωσε ότι, προκειµένου να «καθοδηγήσει ενεργά την προσαρµογή των θρησκειών στη σοσιαλιστική κοινωνία, σηµαντικό καθήκον είναι η στήριξη του σταθερού προσανατολισµού των θρησκειών της Κίνας στην κατεύθυνση της κινεζοποίησης».
Το καθήκον αυτό είναι µέρος µιας ευρύτερης εκστρατείας του κοµµουνιστικού κόµµατος για την επαναβεβαίωση του ελέγχου σε όλους τους τοµείς της κινεζικής κοινωνίας. Η προσπάθεια αυτή υλοποιείται µε δύο τρόπους. Οι θρησκευτικές διώξεις όσων χριστιανικών κοινοτήτων είναι «µη καταχωρηµένες» και θεωρούνται «όργανα αντικινεζικών δυνάµεων» και ξένων επιρροών (υπονοώντας κυρίως τις ΗΠΑ και το Βατικανό) είναι η µία µέθοδος. Από την άλλη, η κυβέρνηση εγγυάται τη θρησκευτική ελευθερία εφόσον ο χριστιανισµός τους ταιριάζει πραγµατικά µε τη σοσιαλιστική κοινωνία και την υπακοή στο Κοµµουνιστικό Κόµµα. Τα προβλήματα: Σε έναν λόγο του πέρυσι, ο Xu Xiaohong, επικεφαλής της Εθνικής Επιτροπής του Πατριωτικού Κινήµατος των Προτεσταντικών Εκκλησιών Τριπλής Αυτενέργειας (Three-Self Patriotic Moνement) στην Κίνα, είπε ότι υπήρχαν πολλά προβλήµατα µε τη χριστιανική πίστη στη χώρα, όπως ο «εισοδισµός» από το εξωτερικό και οι «ιδιωτικοί χώροι συνάντησης» (οικίες, πολλές φορές).
«Για τα µεµονωµένα µαύρα πρόβατα, τα οποία, υπό το κάλυµµα του χριστιανισµού, συµµετέχουν στην υπονόµευση της εθνικής ασφάλειας, υποστηρίζουµε σταθερά την προσπάθεια της χώρας να τους φέρει ενώπιον του δικαστηρίου». Η μετατόπιση: Πριν από µερικά χρόνια, θα ακουγόταν εντελώς τρελό αν έλεγε κάποιος πως στην Κίνα θα υπάρχει σύντοµα ο µεγαλύτερος παγκοσµίως χριστιανικός πληθυσµός. Το ίδιο σουρεαλιστικό θα φαινόταν και ότι η κινεζική αυτοκρατορία θα µπορούσε να γίνει ένα νέο Βυζάντιο µέσα από µια εκ των άνω συγκλονιστική θρησκευτικο-πολιτισµική επανάσταση, κατά το πρότυπο της Ανατολικής Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας, της δικής µας Ρωµανίας. Στον 21ο αιώνα φαίνεται πλέον καθαρά ότι ο θρησκευτικός παράγοντας ισχύος, όπως και οι υπόλοιποι (οικονοµικοί, στρατιωτικοί) µετατοπίζονται ανατολικά.
Έτσι, πιθανόν να δούµε την εστία του χριστιανισµού, που υποχωρεί συνεχώς στην «πολυπολιτισµική» ∆ύση, να µετακινείται προς την Ανατολική Ασία. Για να µην εκπλαγούµε, ας κάνουµε µια µικρή έρευνα στις τουριστικές σελίδες του ∆ιαδικτύου για τα στοιχεία των τουριστών στα Ιεροσόλυµα. Θα µας δείξει ότι την τελευταία δεκαετία οι χιλιάδες Κινέζοι προσκυνητές αυξήθηκαν κατά 1.600, γεγονός που προοιωνίζεται πόσο διαφορετική θα είναι η εικόνα της Κίνας στο άµεσο µέλλον.
