Με νωπές ακόμη τις μνήμες από τις μεγάλες πυρκαγιές του Αυγούστου και τις καταστροφικές πλημμύρες του Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση ετοιμάζει ριζικές αλλαγές στην Πολιτική Προστασία, με ένα νέο μοντέλο πρόληψης, αυξημένα πρόστιμα και ποινές και νέα διαχείριση στις καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Το σχετικό νομοσχέδιο παρουσίασε ο αρμόδιος υπουργός, Βασίλης Κικίλιας, στην τελευταία συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου και σύντομα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση.

Το νέο μοντέλο πρόληψης βασίζεται στο τρίπτυχο Ενημέρωση - Διαλειτουργικότητα - Παρέμβαση. Ειδικότερα, όπως επισημαίνουν κυβερνητικές πηγές με γνώση του νομοσχεδίου, η αποτελεσματικότερη και ταχύτερη ενημέρωση μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών αναβαθμίζει τη διαλειτουργικότητα και συντελεί στην καλύτερη παρέμβαση και ανταπόκριση τόσο πριν -στο επίπεδο της πρόληψης- όσο και κατά τη διάρκεια μιας έκτακτης ανάγκης.

Η μεταρρύθμιση αυτή αναβαθμίζει τις δομές και ενισχύει τις αρμοδιότητες του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας για όλες τις κρίσεις. Βούληση του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι ο μηχανισμός της Πολιτικής Προστασίας με το νομοσχέδιο αυτό να μπορεί άμεσα και αποτελεσματικά να παρεμβαίνει με προσωπικό, πόρους και αρμοδιότητες για συντονισμό των υπηρεσιών του κράτους για την αποκατάσταση της κανονικότητας, αλλά και για να προσαρμοστεί στις νέες απαιτήσεις που δημιουργούν η κλιματική κρίση και οι συνέπειές της.

Σημαντικές παρεμβάσεις 

Μια πρώτη σημειακή παρέμβαση έχει να κάνει με το ενιαίο επιχειρησιακό κέντρο, το ΕΣΚΕΔΙΚ (Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων και Διαχείρισης Κρίσεων), όπου θα συσταθεί ειδική θέση συντονιστή διάσωσης εγκλωβισμένων.

Μια δεύτερη -εκτεταμένη- παρέμβαση δίνει τη δυνατότητα ο Εθνικός Μηχανισμός Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων να λαμβάνει πρόσθετα προληπτικά μέτρα προστασίας και ασφάλειας των πολιτών. Τέτοια είναι, για παράδειγμα, η προληπτική απαγόρευση κυκλοφορίας σε περιοχές όπου αναμένεται να εκδηλωθούν έντονα καιρικά φαινόμενα -από καύσωνα μέχρι καταιγίδες-, η μερική αναστολή της υποχρέωσης προς εργασία και η αναστολή λειτουργίας σχολείων. Ειδικά ως προς το τελευταίο, είναι χαρακτηριστικό ότι πολλές φορές ήταν αμφισβητούμενο αν τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχει το υπουργείο Παιδείας, η Περιφέρεια ή ο οικείος δήμος. Τα μέτρα αυτά θα κοινοποιούνται στους πολίτες μέσω του 112 και θα είναι άμεσης εφαρμογής.

Μια τρίτη σημαντική παρέμβαση που γίνεται με το νομοσχέδιο αυτό αφορά στη σύσταση Επιτροπής Εκτίμησης Κινδύνου από εκπροσώπους επιστημονικών φορέων, όπως ο ΟΑΣΠ και η ΕΜΥ, για τη διαρκή παρακολούθηση όλων των επικίνδυνων φυσικών φαινομένων και την εισήγηση για τη λήψη προληπτικών μέτρων προστασίας της περιουσίας, της ασφάλειας και της υγείας των πολιτών.

Πυρκαγιές: Βαριά τα πρόστιμα για τους ανεύθυνους

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ζήτημα των ακαθάριστων οικοπέδων, από όπου αρκετές φορές έχουν ξεκινήσει τους καλοκαιρινούς μήνες πυρκαγιές, που επεκτάθηκαν στη συνέχεια. Οι πολίτες πλέον θα πρέπει υποχρεωτικά να δηλώνουν πριν από την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου ότι έχουν καθαρίσει τα οικόπεδά τους και τους ακάλυπτους χώρους. Αν οι αρμόδιοι φορείς διαπιστώσουν στη συνέχεια, σε τυχαίους ή στοχευμένους ελέγχους, ότι το οικόπεδο δεν έχει καθαριστεί, θα επιβάλλεται ποινική κύρωση για ψευδή δήλωση.

Παράλληλα, σε ένα άλλο θέμα που σχετίζεται με την ατομική ευθύνη των πολιτών, αυστηροποιείται η διάταξη του Νόμου 4662/2020 για αναπροσαρμογή των προστίμων θερμών εργασιών, με ανώτατο όριο σε περίπτωση υποτροπής από 3.000 έως 50.000 ευρώ.

Ενα σημαντικό κομμάτι της μεταρρύθμισης στη λειτουργία της Πολιτικής Προστασίας αφορά το τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια του κινδύνου. Εκεί λοιπόν θα προβλέπεται πλέον η δυνατότητα επίταξης κατά το στάδιο της πολιτικής κινητοποίησης, όπως η αναστολή λειτουργίας δημόσιων δομών και επιχειρήσεων και η απαγόρευση κυκλοφορίας.

Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης μετά την εκδήλωση του ακραίου καιρικού φαινομένου διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: τοπικής εμβέλειας, όπου ο δήμος ή η περιφέρεια μπορούν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες μόνοι τους, με μικρή κρατική συνδρομή, και περιφερειακής-διαπεριφερειακής εμβέλειας, σε περίπτωση μεγάλης καταστροφής με επίπτωση στις εθνικές υποδομές. Στην περίπτωση αυτή δεν επαρκούν τα μέσα και το δυναμικό της περιφέρειας ή περισσότερων περιφερειών και χρειάζεται άμεση κινητοποίηση όλων των κρατικών Αρχών με διαδικασίες άμεσης παρέμβασής τους για την ταχύτερη δυνατή επαναφορά της κανονικότητας (όπως έδειξε η πρόσφατη εμπειρία με τον «Daniel»).

Στην περίπτωση αυτή, σύµφωνα µε πληροφορίες, διευρύνεται το πλαίσιο των µέτρων έκτακτης ανάγκης, µε πρόβλεψη κατά παρέκκλιση διατάξεων περιορισµένης χρονικής διάρκειας, µε δυνατότητες ενδεικτικά, π.χ., ορισµού τοπικού συντονιστή για την αποκατάσταση, κατά παρέκκλιση µετακινήσεων ειδικευµένου και µη προσωπικού από κάθε δηµόσιο φορέα, απλοποιηµένων διαδικασιών επίταξης κάθε µηχανήµατος έργου και χρήσης δηµόσιων κτιρίων και ξενοδοχείων για κάλυψη αναγκών στέγασης πληττοµένων, ανοίγµατος άµεσων γραµµών τροφοδοσίας σε τρόφιµα κ.λπ.

Απλοποίηση διαδικασιών σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης

Ενα τελευταίο κοµµάτι του νοµοσχεδίου αφορά στην απλοποίηση διαδικασιών σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Με την εντεινόµενη κλιµατική κρίση, στην κυβέρνηση εκτιµούν ότι οι υπάρχουσες δοµές απαιτούν µεγαλύτερη καθετοποίηση και απλοποίηση των διαδικασιών µε ευρύτερης έκτασης προληπτικά µέτρα για την αντιµετώπιση των ακραίων καιρικών φαινοµένων. Στόχος είναι οι δήµοι και οι περιφέρειες να µπορούν να ανταποκρίνονται άµεσα στις απαιτήσεις της Πολιτικής Προστασίας, µε έµφαση στην πρόληψη. Ως εκ τούτου, απαιτείται η διεύρυνση της δυνατότητας του κεντρικού µηχανισµού Πολιτικής Προστασίας να παρεµβαίνει αµεσότερα και αποτελεσµατικότερα µε προσωπικό, πόρους και µέσα -κατά παρέκκλιση χρονοβόρων διαδικασιών- για την επίτευξη της αµεσότερης δυνατής αποκατάστασης της κανονικότητας.

Ενδεικτικά, λοιπόν, το νοµοσχέδιο προβλέπει τα ακόλουθα: Ρύθµιση ή απαγόρευση ταξιδιών, εκκενώσεις (µε ταυτόχρονη µέριµνα σε ό,τι αφορά στη διαβίωση στον τόπο προσωρινής µετοίκησης), λήψη µέτρων για την προστασία περιουσιών, επίταξη ή προσωρινή χρήση υλικών και µέσων, επιτάξεις υπηρεσιών, εγκρίσεις έκτακτων χρηµατοδοτήσεων, δηµιουργία προσωρινών καταλυµάτων.

Τέλος, επικαιροποιούνται η λειτουργία και η σύνθεση των Συντονιστικών Οργάνων Πολιτικής Προστασίας κάθε βαθµίδας και θεσµοθετείται υποχρέωση άµεσης σύγκλησής τους, όπως ενδεικτικά της ∆ιυπουργικής, ανάλογα µε τη διαβάθµιση κινδύνου. Επιπλέον, προβλέπεται η συµµετοχή και πρόσθετων συνδέσµων στο Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο της Πολιτικής Προστασίας από Α∆ΜΗΕ, τηλεπικοινωνιακούς παρόχους για θέµατα 112 κ.λπ.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 4/11