Το Oruc Reis μπορεί πλέον να βρίσκεται εκτός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, ωστόσο η κρίση παραμένει, μία κρίση πρωτοφανής τα τελευταία χρόνια.

Ποια είναι όμως τα όρια της δικαιοδοσίας του ελληνικού κράτους, τι επιδιώκει η Τουρκία και τι είναι η υφαλοκρηπίδα και τι κυριαρχικά δικαιώματα έχει ένας κράτος σε αυτή, είναι πράγματα τα οποία πρέπει να αποσαφηνιστούν.

Τι είναι η ελληνική υφαλοκρηπίδα

Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1980, ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται ο βυθός της θάλασσας σε ακτίνα 200 ναυτικών μιλίων από την ακτή. Υφαλοκρηπίδα έχουν επίσης τα νησιά, οι νησίδες, οι βραχονησίδες, οι σκόπελοι και ανορθωμένοι βράχοι, που περιβάλλονται μεν από θάλασσα πλην όμως δεν καλύπτονται από το χειμέριο κύμα, έχουν κι αυτά υφαλοκρηπίδα. Η υφαλοκρηπίδα περιλαμβάνει κυριαρχικά δικαιώματα και όχι κυριαρχία όπως η αιγιαλίτιδα ζώνη. Σχετίζεται με την αλιεία, την εξόρυξη υδρογονανθράκων σε όσα βρίσκονται σε αυτήν ή κάτω από αυτήν ορυκτός πλούτος (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα), καθώς και άβια και έμβια ακίνητα είδη, όπως κοράλλια, σφουγγάρια κλπ.

Το παράκτιο κράτος έχει συγκεκριμένα κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας τα οποία τού ανήκουν αυτοδικαίως, ανεξάρτητα από την τήρηση οποιωνδήποτε διατυπώσεων (π.χ. δήλωσης, οριοθέτησης κλπ.) και είναι αποκλειστικά: ακόμα κι αν δεν τα ασκήσει το παράκτιο κράτος, δεν δικαιούται να τα ασκήσει κανένα άλλο κράτος.

Όταν η υφαλοκρηπίδα ενός κράτους «συναντάται» με την υφαλοκρηπίδα ενός δεύτερου κράτους, τότε θα πρέπει να υπάρξει διακανονισμός μεταξύ των δύο γειτονικών χωρών.

Μπορούν τα τουρκικά πλοία να βρίσκονται εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδα;

Εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας μπορούν να πλέουν σκάφη άλλων χωρών βασιζόμενα στον κανόνα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας με απαραίτητη προϋπόθεση ότι η διέλευση είναι συνεχής και ταχεία και δεν θα περιλαμβάνει στάσεις και πόσο μάλλον έρευνες. Ειδικά για τις έρευνες απαιτείται άδεια από το παράκτιο το οποίο ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα του, χωρίς να απαιτείται κάποιου είδους οριοθέτηση. Το πράγμα γίνεται ακόμα πιο σύνθετο από τη στιγμή που το τουρκικό ερευνητικό έπλεε συνοδεία πολεμικών πλοίων, τα οποία θεωρούνται ξένη στρατιωτική δύναμη.

Πώς αντέδρασε η Ελλάδα

Η ελληνική πλευρά χρησιμοποίησε από την πλευράς της κάθε ενδεδειγμένο τρόπο αντίδρασης σε διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο όσο και σε στρατιωτικό, ανοίγοντας μία «βεντάλια» απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα. Σε πολιτικό επίπεδο η κυβέρνηση επιδόθηκε σε έναν διπλωματικό μαραθώνιο, με μεγαλύτερη ένταση από εκείνη των τελευταίων μηνών, δρώντας σε δύο επίπεδα. Σε ευρωπαϊκό, με την κινητοποίηση των «δυσκίνητων» ευρωπαϊκών θεσμών που είχε ως αποτέλεσμα τη σύγκληση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε περιφερειακό, αξιοποιώντας τους ήδη ανοιχτούς διαύλους με χώρες όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και φυσικά οι ΗΠΑ. Παράλληλα ενημερώθηκαν οι διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ.

Σε στρατιωτικό επίπεδο, το Πολεμικό Ναυτικό παραμένει σε κατάσταση υψηλής ετοιμότητας καθώς από τη στιγμή που ο τουρκικός σχηματισμός μπήκε στην ελληνική υφαλοκρηπίδα ήταν υπό διαρκή παρακολούθηση από ελληνικά πλοία. Η παρουσία γαλλικών πολεμικών πλοίων στην περιοχή για κοινή άσκηση με ελληνικά αναβαθμίζει κατακόρυφα τη στρατιωτική παρουσία στην περιοχή.

Ποιες δυνατότητες αντίδρασης είχε το Πολεμικό Ναυτικό;

Η απάντηση δεν μπορεί να είναι απλή και μονοσήμαντη. Οι ελληνικές φρεγάτες από την αρχή της κρίσης απηύθυναν μηνύματα προς τα τουρκικά πλοία πως βρίσκονται εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και πρέπει να αποχωρήσουν. Σε περίπτωση που το ερευνητικό σκάφος έπλεε μόνο του, οι ελληνικές δυνάμεις, από τη στιγμή που αγνοούσε τα καλέσματα, θα είχαν τη δικαιοδοσία να το «συλλάβουν» και να το οδηγήσουν εκτός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η παρουσία των πολεμικών πλοίων, εξυπηρετεί την αποσόβηση του παραπάνω σεναρίου αφήνοντας ανοιχτό μόνο το ενδεχόμενο μίας εμπλοκής των δύο σχηματισμών, σε ένα οριακό σενάριο, για να αποτραπεί οποιαδήποτε απόπειρα έρευνας, από τη στιγμή που το δικαίωμα έρευνας είναι αποκλειστικό προνόμιο του παράκτιου κράτους.

Τι επιδιώκει η Τουρκία

Με την έκδοση της παράνομης Navtex στην θαλάσσια περιοχή, η οποία βρίσκεται ανατολικά του σημείου που έγινε η μερικήοριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, η Τουρκία επιδιώκει να γκριζάρει την περιοχή. Παράλληλα, επιδιώκει σε σταθερό ρυθμό να δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου έτσι ώστε κανένα από τα παράκτια κράτη να μην μπορεί να διεξάγει έρευνες. Ο τελικός στόχος είναι να καταστήσει σαφή την αντίληψη την οποία επαναλαμβάνουν  κάθε τρόπο οι τούρκοι Αξιωματούχοι ότι δεν μπορεί να γίνει καμιά μοιρασιά στην ανατολική Μεσόγειο και δη στο Αιγαίο χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας.