Η οικονοµική αβεβαιότητα, ο µεγάλος ανταγωνισµός, ο πληθωρισµόςπου ροκανίζει την κερδοφορία και οι αλλεπάλληλες αλλαγές στη νοµοθεσία για το πλαίσιο λειτουργίας, αλλά και οι αλλαγές στις συνήθειες των καταναλωτών είναι τα βασικά εµπόδια για την ανάπτυξη της οικογενειακής επιχείρησης στην Ελλάδα. Αυτό προκύπτει από την έρευνα της Κάπα Research, τα ευρήµατα της οποίας παρουσιάζει η «Κυριακάτικη Απογευµατινή». Πρόκειται για έρευνα σε 208 επιχειρήσεις στις 13 Περιφέρειες της χώρας και δείχνει ανάγλυφα ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις θα εξακολουθήσουν, παρά τα προβλήµατα, να αποτελούν πυλώνα ανάπτυξης και επιχειρηµατικότητας στην Ελλάδα και τα επόµενα χρόνια.
Η επίδραση του πληθωρισµού στην οικογενειακή επιχείρηση
Στην έρευνα αναζητήθηκε η επίδραση του πληθωρισµού στην οικογενειακή επιχείρηση, ιδιαίτερα τα δύο τελευταία χρόνια. Από τις απαντήσεις προκύπτει πως οι µισές επιχειρήσεις µείωσαν τον κύκλο εργασιών τους και σε ένα ακόµα µεγαλύτερο ποσοστό (71%) περιόρισαν δραστικά την κερδοφορία τους. Η οικογενειακή επιχείρηση απέναντι στην πληθωριστική κρίση λειτούργησε αµυντικά, αναλαµβάνοντας µέρος της αύξησης των τιµών µέσω της µείωσης της κερδοφορίας, ώστε να µη χάσει θέσεις στον κλάδο όπου δραστηριοποιείται.
«Μήλον της Εριδος» ανάµεσα στην οικογενειακή επιχείρηση και το κράτος εξακολουθεί να αποτελεί η επιβολή φόρων. Ως βασικότερο εµπόδιο ανακύπτει από την έρευνα ότι θεωρείται ο φόρος επί των κερδών της επιχείρησης. Ακολουθεί ο ΦΠΑ και στη συνέχεια ο φόρος ακινήτων. Εµπόδιο στην ανάπτυξή τους θεωρούνται από τις µικρές µονάδες τόσο οι δηµοτικοί φόροι όσο και ο Φόρος Μισθωτών Υπηρεσιών. Ακόµα και τον φόρο επί των µερισµάτων, παρά τη µείωσή του τα τελευταία χρόνια, µία στις δύο επιχειρήσεις τον θεωρούν εµπόδιο για την ανάπτυξή τους.
Οι πέντε προτεραιότητες
Οι δυσκολίες στην αγορά, αλλά και οι αυξανόµενες απαιτήσεις στον ανταγωνισµό ωθούν τις οικογενειακές επιχειρήσεις να αναζητήσουν σύγχρονα εργαλεία ανασυγκρότησης και management. Από τα ευρήµατα της έρευνας προκύπτουν πέντε προτεραιότητες: Πρώτον, η ανάγκη ύπαρξης στρατηγικού σχεδιασµού ως θεµελιώδους προϋπόθεσης για τη βιωσιµότητα της οικογενειακής επιχείρησης. ∆εύτερον, η προώθηση του ψηφιακού µετασχηµατισµού. Τρίτον, η διεύρυνση των στόχων της επιχείρησης πέραν της κερδοφορίας. Τέταρτον, η ενθάρρυνση της καινοτοµίας και η επιβράβευση των καλών πρακτικών. Πέµπτον, η επανεπένδυση ως «οξυγόνο» για τη διασφάλιση του µέλλοντος της επιχείρησης.
∆ύο είναι οι κεντρικές διαπιστώσεις για το µέλλον των οικογενειακών επιχειρήσεων. Κατ’ αρχάς είναι φανερό από την έρευνα πως οικογένεια και οικογενειακή επιχείρηση είναι στενά αλληλένδετες έννοιες. Το 48% των ερωτηθέντων στελεχών στις επιχειρήσεις αυτές βλέπουν τον εαυτό τους ως µέρος µιας επιχειρηµατικής οικογένειας, στην οποία η επιχείρηση είναι µέρος της ταυτότητάς τους και νιώθουν ότι συνεχίζουν την παράδοση της οικογένειας.
Αλλά και τα πιο «χαλαρά» µέλη της οικογένειας απέναντι στις οικείες επιχειρήσεις δηλώνουν, σε ποσοστό 32%, ότι βλέπουν τους εαυτούς τους ως µέρος της οικογένειας, ταυτίζονται µε τους ανθρώπους, την ιστορία και τις αξίες της οικογένειας, έστω και αν αποστασιοποιούνται από την οικογενειακή επιχείρηση.
Βάση ανθεκτικότητας
Αυτή η στενή αλληλεξάρτηση οικογένειας-οικογενειακής επιχείρησης αποτελεί τη βάση της ανθεκτικότητας της µικροµεσαίας δραστηριότητας στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα όµως ανακύπτουν και ζωτικά προβλήµατα που πρωτίστως έχουν να κάνουν µε τη διαδοχή. Πώς διατηρείται η συνοχή της επιχείρησης από γενιά σε γενιά; Υπάρχουν πλάνα διαδοχής ώστε να διασφαλιστεί απρόσκοπτα η δραστηριότητά τους; Οι απαντήσεις στο ερώτηµα αυτό εντυπωσιάζουν: Τρεις στις τέσσερις επιχειρήσεις έχουν λύσει αυτό το θέµα ή έχουν ήδη σχεδιάσει τη διαδοχή. Ως κριτήρια για τη διαδικασία διαδοχής, οι οικογενειακές επιχειρήσεις προτάσσουν την ανάγκη ανάπτυξης ηγετικών δεξιοτήτων της νέας γενιάς στελεχών, την ανάγκη απόκτησης εξειδικευµένων γνώσεων µέσω κάποιου πτυχίου ή µεταπτυχιακού τίτλου τουλάχιστον από ένα µέλος της νεότερης γενιάς της οικογένειας, που ασχολείται ή θα ασχοληθεί µε την επιχείρηση, την εργασία στη µονάδα µελών της οικογένειας εκτός επιχείρησης για την απόκτηση εµπειρίας, αλλά και την οργανωµένη καθοδήγηση (µεταφορά εµπειρίας και τεχνογνωσίας) από τους παλιότερους στην επιχείρηση προς τους νεότερους. Ωστόσο, δεν είναι αµελητέο το ποσοστό των επιχειρήσεων αυτών (µία στις τέσσερις) που απαντά πως δεν έχει κάποιο πλάνο διαδοχής ή κάποιο στρατηγικό στόχο για τη συνέχεια των εργασιών, εγείροντας ερωτήµατα για τη βιωσιµότητά τους.
Μειωµένη κερδοφορία
Ο συνδυασµός της οικονοµικής αβεβαιότητας, της µειωµένης κερδοφορίας, αλλά και του ασταθούς νοµικού πλαισίου λειτουργίας του, που συνεχώς αλλάζει ως κινούµενη άµµος, δεν προοιωνίζεται µια αισιόδοξη στάση για το µέλλον. Στο ερώτηµα της έρευνας, «θα λέγατε ότι η θέση της οικογενειακής σας επιχειρηµατικής δραστηριότητας τα επόµενα 5 χρόνια θα βελτιωθεί ή θα χειροτερέψει», µόλις το 27% εκτιµούν ότι θα βελτιωθεί, ενώ το 44% ότι θα χειροτερέψει, µε το 25% των απαντήσεων να θεωρούν ότι θα παραµείνει η ίδια.
Το γενικό συµπέρασµα είναι πως στην Ελλάδα η οικογενειακή επιχείρηση εξακολουθεί να είναι στενά συνυφασµένη µε τον θεσµό της οικογένειας και µάλιστα ο λόγος γίνεται για µια σχέση που αντέχει στον χρόνο και τις δυσκολίες. Από την άλλη, µια τέτοια δοµή περιορίζει την αναγκαιότητα αύξησης του µεγέθους των επιχειρήσεων αυτών, των συγχωνεύσεων που θα οδηγήσουν σε πιο «απρόσωπα», αλλά, παράλληλα, πιο ανταγωνιστικά επιχειρηµατικά σχήµατα στις σηµερινές συνθήκες.
