Είναι αλήθεια ότι το περιστατικό του τροχαίου δυστυχήματος του λεωφορείου της ελληνικής αποστολής στη Λιβύη δημιούργησε εύλογα πολλές ανησυχίες για τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών του κράτους και κυρίως αυτού των Ενόπλων Δυνάμεων. Από τη μέχρι τώρα καταγραφή των συμβάντων είναι φανερό πως η αποστολή μας στη Λιβύη ήταν πρωτίστως θέμα εξωτερικής πολιτικής και όχι υπουργείου Άμυνας. Το δεύτερο για ακόμη μια φορά κλήθηκε να παράσχει μέσα και προσωπικό, κυρίως ως εκτελεστικός βραχίονας. Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι ανθρωπιστικές αποστολές αυτού του τύπου, που ανέλαβαν οι Ένοπλες Δυνάμεις, παγκοσμίως έχουν αυξηθεί σημαντικά. Αυτό είχε σημαντικές συνέπειες ως προς τον τρόπο παράδοσης της ανθρωπιστικής βοήθειας.

Διαβάστε ακόμα: Λιβύη: «Πρόχειρα σχεδιασμένη η αποστολή - Δεν έγινε αναγνώριση απειλής και εκτίμηση κινδύνου», αναφέρουν ειδικοί για το δυστύχημα

Πρωτόκολλα ασφάλειας στις ανθρωπιστικές αποστολές

Η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) ήταν η πρώτη που επεσήμανε την ανάγκη αλλαγής στον τρόπο διεξαγωγής παροχής βοήθειας, ανθρωπιστικών επιχειρήσεων, διαμορφώνοντας ένα πρώτο πρωτόκολλο ασφάλειας το 1991. Τα πράγματα όμως άρχισαν να παίρνουν τη μορφή που έχουν σήμερα μετά τη βομβιστική επίθεση στο «Canal Hotel» το 2003, στη Βαγδάτη, κατά την οποία σκοτώθηκε ο ειδικός εκπρόσωπος του ΟΗΕ στο Ιράκ. Τότε ιδρύθηκε τοΤμήμα Ασφάλειας και Προστασίας των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Department for Safety and Security). Αυτό εξέδωσε ένα συγκεκριμένο καταστατικό πρωτοκόλλων, τα οποία έχουν καθιερωθεί επίσημα και ακολουθούνται από όλα τα προηγμένα κράτη στον κόσμο.

Συγκεκριμένα, γίνεται ειδική αναφορά ότι πριν από κάθε αποστολή -και ακόμα πριν από τον σχεδιασμό- αναλύεται η πολιτική κατάσταση κάθε χώρας και το κοινωνικό περιβάλλον από το οποίο θα περάσει ή στο οποίο θα αποδοθεί η ανθρωπιστική βοήθεια. Έτσι πληροφορίες, εκτιμήσεις και αναλύσεις από ανθρώπους που έχουν προηγηθεί στον τομέα σχεδιασμού είναι απαραίτητες. Περισσότερο από όλα προτιμώνται οι πληροφορίες από ανθρώπους που ζουν ή έχουν επιχειρήσει στην περιοχή ενδιαφέροντος, οι οποίοι κάνουν εκτίμηση κίνδυνου (risk assessment). Αφού έχουμε ενημέρωση και επαρκή κατάρτιση, τότε προχωράμε στον σχεδιασμό.

Στο πλαίσιο αυτό τηρούνται τα διεθνή στάνταρ ασφάλειας που επιβάλλονται από το πεδίο. Δηλαδή, αλλιώς θα κινηθεί μια φάλαγγα οχημάτων σε ορεινούς δρόμους και αλλιώς π.χ. στην έρημο. Διεθνής πρακτική είναι όλα τα υλικά της ανθρωπιστικής βοήθειας να βρίσκονται στο κέντρο, ενώ μπροστά και πίσω θα βρίσκονται τα τμήματα ασφάλειας και αποκοπής που θα προστατεύουν το κονβόι. Αναλόγως δε το είδος της εκτιμώμενης απειλής, τα οχήματα θα πρέπει να είναι αλεξίσφαιρα ή θωρακισμένα. Σαφείς κανόνες εμπλοκής καθορίζουν και τον τρόπο αντίδρασης των ομάδων ασφαλείας. Οποιοδήποτε όχημα πλησιάσει σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων θα αποτρέπεται με προειδοποιητικά πυρά και κατόπιν αρνήσεως θα πυροβολείται απευθείας. Σήμερα η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα πλέον σε κάποιο από τα οχήματα ασφαλείας να τοποθετηθεί ένας χειριστής drone κατόπτευσης, με το οποίο θα μπορεί να ελέγχει το έδαφος πιο μπροστά από τη μετακινούμενη φάλαγγα. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι οι Τούρκοι στον τομέα αυτό έχουν κάνει άλματα.

Έχουν αναπτύξει drone δολοφόνους, τα ονομαζόμενα Kargu. Πρόκειται για ένα μικρό φορητό drone με εκρηκτική γόμωση, που παράγεται στην Τουρκία από την εταιρεία STM και έχει εμβέλεια πέντε χιλιόμετρα. Έχει σχεδιαστεί για ασύμμετρο πόλεμο ή για παρακολούθηση στόχων και καταπολέμηση εξεγέρσεων. Τον Μάρτιο του 2021 ομάδα εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για τη Λιβύη ανέφερε τη χρήση θανατηφόρων συστημάτων Kargu στις περιοχές της Ντέρνα. Η τελευταία έκδοση Kargu 2 θεωρείται ότι διαθέτει συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για αναγνώριση προσώπου και εντοπισμό ανθρώπινων στόχων. Μπορεί αυτόνομα μέσω τεχνητής νοημοσύνης το drone να δεχθεί δεδομένα, όπως μια φωτογραφία, να αναζητήσει και να προσβάλει το συγκεκριμένο άτομο.

Πρωτόκολλα ασφαλείας: Επικοινωνίες

Επιπλέον οι ψηφιακές τεχνολογίες χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για τη συλλογή πληροφοριών, την παρακολούθηση του προσωπικού και την απομακρυσμένη διαχείριση. Πρέπει να υπάρχει πάντα, σύμφωνα με τις οδηγίες του ΟΗΕ, επικοινωνία πρώτου βαθμού. Αυτό σημαίνει άμεση επικοινωνία από το πεδίο με το κέντρο επιχειρήσεων και εναλλακτικοί τρόποι εξασφάλισης της επικοινωνίας αυτής σε περίπτωση απροόπτου. Τα κινητά τηλέφωνα θεωρούνται ακατάλληλα, διότι εύκολα μπορούν είτε να παρακολουθηθούν είτε να μπλοκαριστούν. Σήμερα, σχεδόν κάθε ανθρωπιστική βοήθεια, που δραστηριοποιείται σε μια ανασφαλή περιοχή, εάν δεν συνοδεύεται από τις Ένοπλες Δυνάμεις της, προβλέπεται η ενσωμάτωσή της σε αποστολή κάποιας από τις μεγάλες χώρε ς, με τις οποίες υπάρχει και μόνιμος μηχανισμός συνεργασίας, μέσω Ευρωπαϊκής Ένωσης π.χ., για τέτοιες ανθρωπιστικές δράσεις.

Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή