Την ελπίδα ότι το φετινό Πάσχα θα κατάφερνε να γιορτάσει στη Μαριούπολη εξέφρασε η Νάντια Τσαπνή, πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού της Μαριούπολης «Μεωτίδα» που βρίσκεται  εδώ και σχεδόν έναν χρόνο στη Θεσσαλονίκη μαζί με άλλους Ουκρανούς πρόσφυγες, προσθέτοντας παράλληλα ότι «δυστυχώς ο πόλεμος δεν τελειώνει και μας καθηλώνει για ακόμα μία χρόνια στην Ελλάδα», σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Τα παραδοσιακά έθιμα αναβιώνουν

Διατηρώντας τις παραδόσεις τους, οι Έλληνες από την Ουκρανία ετοιμάζονται να γιορτάσουν το Πάσχα με ανάμεικτα συναισθήματα. Όλοι τους νοσταλγούν τις ειρηνικές εορταστικές στιγμές που ζούσαν τα προηγούμενα έτη, ενώ την ίδια στιγμή προσπαθούν να αναβιώσουν κάποια από τα έθιμά τους στα παραδοσιακά ζυμαρικά, όπως το «Ψαθυρί» - το έθιμο του παραδοσιακού πασχαλιάτικου ψωμιού σε σχήμα σταυρού.

«Ήταν ξεχασμένη τόσο η συνταγή όσο και το έθιμο και την επαναφέραμε πριν από χρόνια», εξηγεί η ιστορικός PhD Μαργαρίτα Αρατζιώνη (Margaryta Aradzhyoni), ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας, που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη ως πρόσφυγας και παρουσιάζει τον πολιτισμό των Ελλήνων της Μαριούπολης ως έναν μοναδικό πολιτισμό της ιστορικής ελληνικής Διασποράς της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας, μέσα από μια σειρά διαλέξεων, που οργανώνει  τακτικά. 

«Είναι τελετουργικό ψωμί του πασχαλινού κύκλου, που έψηναν οι Έλληνες τη Μεγάλη Πέμπτη στα ελληνικά χωριά της περιοχής της Μαριούπολης», λέει η κ. Αραντζιώνη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Το Ψαφίρ και το Αρτού

«Το Ψαφίρ είναι ειδικό γλυκό ζυμαρικό (τσουρέκι) με πλέξιμο που θυμίζει το ακάνθινο στεφάνι του Ιησού Χριστού. Υπήρχε και ένα άλλο ψωμί  που το λέμε Αρτού (από άρτος), με πέντε  κόκκινα αυγά μέσα, ψημένα με τη ζύμη, που το κόβουν τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, μνημονεύοντας τους νεκρούς», επισημαίνει.

«Τα πασχαλινά τσουρέκια τα ψήναμε τη Μεγάλη Τετάρτη και τη Μεγάλη Πέμπτη βάφαμε τα αυγά. Η γιαγιά μας κρατούσε αυστηρά τη νηστεία και δεν μας άφηνε να αγγίξουμε τα τσουρέκια και τα αυγά μέχρι την Κυριακή της Ανάστασης», θυμάται η Νίνα Πασκάλ, πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου του Κιέβου «Ενότητα», που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία.

«Οι Έλληνες της Ουκρανίας ψήνουν το Αρτού μετά το Πάσχα στη μνήμη των νεκρών και για τη γονιμότητα ανθρώπων, χωραφιών και ζώων», εξηγεί η Μαργαρίτα Αραντζιώνη και συνεχίζει: «Και το τρίτο ψωμί που παρουσιάσαμε είναι ψωμί σε σχήμα του ποντικιού που οι Έλληνες της Αζοφικής ψήνουμε είκοσι πέντε ημέρες μετά το Πάσχα για τη γιορτή "Ποντικίστρια", που έχει σχέση με τη γεωργική παράδοση που υπήρχε στον πολιτισμό των Ελλήνων της Μαριούπολης για την προστασία των χωραφιών από τα ποντίκια και διάφορα έντομα που έβλαπταν τα νεαρά βλαστάρια», λέει και διευκρινίζει:

«Στην τελετή έπαιρναν μέρος μόνο γυναίκες και μικρά παιδιά. Πήγαιναν στα χωράφια, έριχναν μικρά κομματάκια  ψωμιού "Ποντίκι" και "τάιζαν" τα πραγματικά ποντίκια για να μη βλάπτουν τα χωράφια», είπε η κ. Αρατζιώνη, μιλώντας για τις παραδόσεις που συμπλέκονται με θρησκευτικές τελετουργίες των Ελλήνων της Αζοφικής που ριζώνουν στην αρχαιότητα.

Τα master classes

Τα master classes που παρουσίασε η ίδια είναι αποτέλεσμα της επιτόπιας έρευνας στα ελληνικά χωριά, που πραγματοποίησε από το 1992 έως 1995. Επίσης κάποιο φωτογραφικό υλικό που χρησιμοποίησε στη διάλεξή της  ήταν από το Μουσείο Τοπικής Ιστορίας Μαριούπολης. «Το μουσείο κάηκε πέρυσι στη διάρκεια των βομβαρδισμών, ευτυχώς πρόλαβα να σκανάρω αυτές τις φωτογραφίες, που ανήκουν στο Πάσχα των Ελλήνων της Αζοφικής το 1927» .

Στα master classes έγινε σύγκριση με την ελληνική παράδοση στα πασχαλινά τσουρέκια της σημερινής Ελλάδας. «Απέδειξα ότι αν και έχουμε πολλά κοινά, οι Έλληνες της Αζοφικής  ή της Μαριούπολης, όπως λέμε, είμαστε μια ξεχωριστή ειδική ιστορική ελληνική διασπορά, με ιδιαιτερότητες που μας ξεχωρίζουν από τους Έλληνες του Πόντου και της Θράκης», είπε η Μαργαρίτα Αρατζιώνη.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ