Αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης: Ποιες θα είναι οι συνέπειες για Ε.Ε. και Ηνωμένο Βασίλειο από το Brexit
Δημητρης Γιαννακοπουλος
Την εκτίμηση ότι Μ. Βρετανία και Ευρώπη θα καταφέρουν στο τέλος να βρουν κοινό τόπο συνεννόησης και παράλληλης εξέλιξης , διατυπώνει ο αντιπρύτανης του Μεσογειακού Πανεπιστημίου Κρήτης, καθηγητής Χρηματοοικονομικής Χρήστος Φλώρος. Στη συνέντευξη του, ο κ. Φλώρος με τη μακρά επιστημονική διαδρομή στο Ηνωμένο Βασίλειο, αναλύει τις επιπτώσεις από το Brexit παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα των τελευταίων σχετικών επιστημονικών ερευνών. Τα κείμενο έχει ως εξής:
Κύριε καθηγητά, πώς διαμορφώνεται η κατάσταση στο εσωτερικό και το εξωτερικό λίγες εβδομάδες μετά το Brexit;
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Στις 31 Ιανουαρίου το Ηνωμένο Βασίλειο εγκατέλειψε την Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από 47 χρόνια, όμως οι σχέσεις μεταξύ των δύο θα βρίσκονται σε μεταβατική περίοδο έως το τέλος του 2020 έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η νέα – κυρίως εμπορική – συμφωνία μεταξύ τους που θα τεθεί σε ισχύ από το 2021. Έτσι στο διάστημα αυτό και μέχρι να καταλήξουν στο νέο είδος συνεργασίας θα εξακολουθήσει να υφίσταται η τελωνειακή ένωση.
Επομένως, δεν θα δούμε ακόμη τις συνέπειες….
Αναμφίβολα ο κίνδυνος της μη διαπραγμάτευσης για το Brexit έχει μειωθεί σημαντικά, εξακολουθεί ωστόσο να αποτελεί δυνητική επιλογή. Κι αυτό σημαίνει ότι μπορεί εκ νέου να οδηγηθούμε σε άγονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις που θα παρατείνουν τον χρόνο έναρξης της συμφωνίας. Αρκετά είναι και τα σενάρια για το είδος της σχέσης. Θα είναι απλή ή ανάλογη με εκείνη της επιμέρους συνεργασίας μεταξύ του Καναδά και της Ελβετίας; Σε κάθε περίπτωση, οι όποιες συνέπειες μάλλον θα είναι μακροπρόθεσμες. Ωστόσο δεν πρέπει να παρακάμπτεται ότι κάποιες χώρες της Ε.Ε. θα επηρεαστούν περισσότερο από το Brexit. Ιδίως όσες είναι κοντά στη Μ. Βρετανία, όπως η Ιρλανδία, η Γερμανία και η Γαλλία ακόμη και η Ισπανία.
Θα επηρεαστεί η Ελλάδα;
Η Ελλάδα δεν θα έχει σοβαρά ζητήματα. Η χώρα μας είναι τυχερή μέσα στην ατυχία της, αρκεί να θυμηθούμε ότι το 2015 μιλούσαμε για Grexit και από το 2016 κυριαρχεί το Βrexit. Πλέον η Ελλάδα που έχει περάσει μια πολύ σοβαρή οικονομική κρίση, αναπτύσσεται επιχειρηματικά, αποκτά σοβαρή επενδυτική δραστηριότητα, αυξάνει τις εξαγωγές της, βελτιώνει την καταναλωτική της εμπιστοσύνη και το οικονομικό της κλίμα, οπότε όλα αυτά συντείνουν στην περαιτέρω «θωράκιση» της από ενδεχόμενες παρενέργειες του Brexit.
Σε τι συνίστανται οι οικονομικές επιπτώσεις;
Η αποχώρηση από την Ε.Ε. της Μ. Βρετανίας θα θέσει την οικονομία της σε νέα πορεία. Ορισμένοι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα αυξηθεί κατά μία μονάδα. Κι ακόμη ότι θα αυξηθούν οι επενδύσεις και θα υπάρξει ώθηση στην οικονομική εμπιστοσύνη. Ωστόσο είναι και εκείνοι που βλέπουν ότι θα εξακολουθήσει να υφίσταται η αβεβαιότητα. Ούτως ή άλλως από το 2016 και μετά καταγράφεται μείωση του ΑΕΠ της χώρας και αύξηση του πληθωρισμού της. Για μας στη χρηματοοικονομική επιστήμη, η αβεβαιότητα συνιστά κίνδυνο. Αλλά και για το μέγεθος του κινδύνου διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις. Άλλοι λένε ότι μπορεί να είναι παροδικός κι άλλοι ότι θα προκαλέσει μείωση στο ΑΕΠ κατά 1 έως 3 μονάδες, 300-400 λίρες λιγότερες στο κατά κεφαλήν εισόδημα.
Κι όσον αφορά το νόμισμα;
Η στερλίνα είναι το κλειδί λοιπόν. Η μείωση της αξίας της την τελευταία 4ετία έχει επηρεάσει τη Βρετανική καθημερινότητα και το επιχειρείν. Για παράδειγμα, αυτά τα χρόνια δεν έχουν αυξηθεί οι μισθοί ενώ αντιθέτως το κόστος ζωής ακρίβυνε κατά 800 – 900 λίρες ετησίως.
Τότε, πως οι πολίτες οδηγήθηκαν στην καθαρή απόφαση για καθαρό Brexit και μάλιστα δύο φορές το 2016 και τα 2019 ;
Κοιτάξτε, η απόφαση είναι πολιτική και σχετίζεται με τη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος την οποία δεν πρέπει να ερμηνεύουμε με οικονομικούς όρους. Φτάσαμε στο σημείο η ισοτιμία της λίρας σε σχέση με το ευρώ από το 1,40 του 2015 να έχει διαμορφωθεί σήμερα στο 1,18 ευρώ. Τα μεγέθη είναι αδιαμφισβήτητα κι ως εκ τούτου όσο και αν το Brexit εξελιχθεί ομαλά, θα έχουμε δυσκολίες. Από τις αναλύσεις που κάνει η Τράπεζα της Αγγλίας αναφορικά κυρίως με το κλίμα στις επιχειρήσεις διεθνούς εμβέλειας, φαίνεται ότι και εκεί η αβεβαιότητα είναι μεγάλη. Ήδη οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά 11% την τελευταία 3ετία όπως και η συνολική παραγωγικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου κατά 5%. Δεν πρέπει ωστόσο να παρακάμπτουμε το γεγονός ότι η Βρετανική οικονομία είναι μεγάλη, ισχυρή, αποτελούσα διαχρονικώς ένα από τα βασικά σημεία της παγκόσμιας αναφοράς.
Συνεπώς, ποια θα είναι η πορεία της στερλίνας;
Η στερλίνα προσπαθεί να ανακάμψει. Η Μ. Βρετανία είναι τυχερή σε αυτό το ζήτημα - κατά άλλους προνοητική - που έχει δικό της νόμισμα. Φαντάζεσθε να ήταν στο ευρώ και να έπρεπε μετά το δημοψήφισμα να «γυρίσει» σε άλλο νόμισμα; Αν λοιπόν σιγά – σιγά ενισχύσει την ισοτιμία της, τότε θα ισχυροποιηθεί και η οικονομία της.
Το ευρώ και κατ΄ επέκταση η ευρωπαϊκή οικονομία, δεν θα «επωμιστούν» βάρη από τo Brexit;
Κατ΄ αρχήν από το δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016 έως σήμερα πέρασαν πάνω από 40 μήνες όπου μεσολάβησαν έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ Μ. Βρετανίας και Ε.Ε. Πολλές φορές σε αυτό το διάστημα η κατάσταση οδηγήθηκε στα άκρα, το πολιτικό κλίμα επηρεάστηκε, οι σχέσεις δοκιμάστηκαν έντονα, ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που προέβλεπαν ή ανησυχούσαν για κατάρρευση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Τελικώς οι δύο πλευρές τώρα διαπραγματεύονται χωρίς εντάσεις, με γνώμονα την εξομάλυνση. Εκτός των άλλων και το κόστος και για την Ευρώπη θα είναι μεγάλο. Ήδη έχει υπολογιστεί ότι η Γερμανική οικονομία μόνον στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας θα επιβαρυνθεί κατά 17-18 δισεκατομμύρια ευρώ.
Είναι ευνοϊκότερες οι συνθήκες για τη Μ. Βρετανία μετά την έξοδο της από την Ε.Ε.;;
Ήδη επιδιώκει επέκταση των συμφωνιών της με ΗΠΑ και Καναδά. Επαναλαμβάνω ότι πρόκειται για πολύ μεγάλη οικονομία. Δείτε, παρότι διαπιστώνεται πτώση στα μακροοικονομικά της μεγέθη και στην ισοτιμία της στερλίνας, το Χρηματιστήριο του Λονδίνου δεν επηρεάζεται. Αντιθέτως έχει επανέλθει στα υψηλά επίπεδα των προηγούμενων ετών. Το City είναι από τα ισχυρότερα χρηματιστήρια του κόσμου. Από διάφορες αναλύσεις προκύπτει ότι κάποια στιγμή οι ρυθμοί ανάπτυξης του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ε.Ε. θα είναι ταυτόσημοι. Εκτιμώ κι εγώ ότι στο τέλος ότι η Μ. Βρετανία θα ανακάμψει πλήρως.
Αν λοιπόν συμβεί κάτι τέτοιο, ενδεχόμενα να ανοίξει ανάλογη «όρεξη» και σε άλλα κράτη - μέλη της Ε.Ε …
Αυτό φυσικά δεν το ξέρουμε. Εμείς οι οικονομολόγοι σε τέτοια ζητήματα δεν μπορούμε να κάνουμε ασφαλείς προβλέψεις καθώς ένα σωρό άλλοι παράγοντες, όπως οι γεωστρατηγικοί, είναι ικανοί να επηρεάσουν την οικονομική πορεία μιας χώρας. Η ουσία είναι ότι η Ελλάδα δεν θα υποστεί μεγάλη ζημιά παρότι η υποτίμηση της στερλίνας επιδρά στον τουρισμό και στη ναυτιλία μας. Όμως, όταν η οικονομία μας έχει περάσει από τέτοια κρίση και καταφέρνει πλέον να σταθεροποιείται, είμαι πεπεισμένος ότι θα υπερβεί κι αυτό το εμπόδιο
Κύριε καθηγητά, πώς διαμορφώνεται η κατάσταση στο εσωτερικό και το εξωτερικό λίγες εβδομάδες μετά το Brexit;
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Στις 31 Ιανουαρίου το Ηνωμένο Βασίλειο εγκατέλειψε την Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από 47 χρόνια, όμως οι σχέσεις μεταξύ των δύο θα βρίσκονται σε μεταβατική περίοδο έως το τέλος του 2020 έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η νέα – κυρίως εμπορική – συμφωνία μεταξύ τους που θα τεθεί σε ισχύ από το 2021. Έτσι στο διάστημα αυτό και μέχρι να καταλήξουν στο νέο είδος συνεργασίας θα εξακολουθήσει να υφίσταται η τελωνειακή ένωση.
Επομένως, δεν θα δούμε ακόμη τις συνέπειες….
Αναμφίβολα ο κίνδυνος της μη διαπραγμάτευσης για το Brexit έχει μειωθεί σημαντικά, εξακολουθεί ωστόσο να αποτελεί δυνητική επιλογή. Κι αυτό σημαίνει ότι μπορεί εκ νέου να οδηγηθούμε σε άγονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις που θα παρατείνουν τον χρόνο έναρξης της συμφωνίας. Αρκετά είναι και τα σενάρια για το είδος της σχέσης. Θα είναι απλή ή ανάλογη με εκείνη της επιμέρους συνεργασίας μεταξύ του Καναδά και της Ελβετίας; Σε κάθε περίπτωση, οι όποιες συνέπειες μάλλον θα είναι μακροπρόθεσμες. Ωστόσο δεν πρέπει να παρακάμπτεται ότι κάποιες χώρες της Ε.Ε. θα επηρεαστούν περισσότερο από το Brexit. Ιδίως όσες είναι κοντά στη Μ. Βρετανία, όπως η Ιρλανδία, η Γερμανία και η Γαλλία ακόμη και η Ισπανία.
Θα επηρεαστεί η Ελλάδα;
Η Ελλάδα δεν θα έχει σοβαρά ζητήματα. Η χώρα μας είναι τυχερή μέσα στην ατυχία της, αρκεί να θυμηθούμε ότι το 2015 μιλούσαμε για Grexit και από το 2016 κυριαρχεί το Βrexit. Πλέον η Ελλάδα που έχει περάσει μια πολύ σοβαρή οικονομική κρίση, αναπτύσσεται επιχειρηματικά, αποκτά σοβαρή επενδυτική δραστηριότητα, αυξάνει τις εξαγωγές της, βελτιώνει την καταναλωτική της εμπιστοσύνη και το οικονομικό της κλίμα, οπότε όλα αυτά συντείνουν στην περαιτέρω «θωράκιση» της από ενδεχόμενες παρενέργειες του Brexit.
Σε τι συνίστανται οι οικονομικές επιπτώσεις;
Η αποχώρηση από την Ε.Ε. της Μ. Βρετανίας θα θέσει την οικονομία της σε νέα πορεία. Ορισμένοι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα αυξηθεί κατά μία μονάδα. Κι ακόμη ότι θα αυξηθούν οι επενδύσεις και θα υπάρξει ώθηση στην οικονομική εμπιστοσύνη. Ωστόσο είναι και εκείνοι που βλέπουν ότι θα εξακολουθήσει να υφίσταται η αβεβαιότητα. Ούτως ή άλλως από το 2016 και μετά καταγράφεται μείωση του ΑΕΠ της χώρας και αύξηση του πληθωρισμού της. Για μας στη χρηματοοικονομική επιστήμη, η αβεβαιότητα συνιστά κίνδυνο. Αλλά και για το μέγεθος του κινδύνου διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις. Άλλοι λένε ότι μπορεί να είναι παροδικός κι άλλοι ότι θα προκαλέσει μείωση στο ΑΕΠ κατά 1 έως 3 μονάδες, 300-400 λίρες λιγότερες στο κατά κεφαλήν εισόδημα.
Κι όσον αφορά το νόμισμα;
Η στερλίνα είναι το κλειδί λοιπόν. Η μείωση της αξίας της την τελευταία 4ετία έχει επηρεάσει τη Βρετανική καθημερινότητα και το επιχειρείν. Για παράδειγμα, αυτά τα χρόνια δεν έχουν αυξηθεί οι μισθοί ενώ αντιθέτως το κόστος ζωής ακρίβυνε κατά 800 – 900 λίρες ετησίως.
Τότε, πως οι πολίτες οδηγήθηκαν στην καθαρή απόφαση για καθαρό Brexit και μάλιστα δύο φορές το 2016 και τα 2019 ;
Κοιτάξτε, η απόφαση είναι πολιτική και σχετίζεται με τη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος την οποία δεν πρέπει να ερμηνεύουμε με οικονομικούς όρους. Φτάσαμε στο σημείο η ισοτιμία της λίρας σε σχέση με το ευρώ από το 1,40 του 2015 να έχει διαμορφωθεί σήμερα στο 1,18 ευρώ. Τα μεγέθη είναι αδιαμφισβήτητα κι ως εκ τούτου όσο και αν το Brexit εξελιχθεί ομαλά, θα έχουμε δυσκολίες. Από τις αναλύσεις που κάνει η Τράπεζα της Αγγλίας αναφορικά κυρίως με το κλίμα στις επιχειρήσεις διεθνούς εμβέλειας, φαίνεται ότι και εκεί η αβεβαιότητα είναι μεγάλη. Ήδη οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά 11% την τελευταία 3ετία όπως και η συνολική παραγωγικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου κατά 5%. Δεν πρέπει ωστόσο να παρακάμπτουμε το γεγονός ότι η Βρετανική οικονομία είναι μεγάλη, ισχυρή, αποτελούσα διαχρονικώς ένα από τα βασικά σημεία της παγκόσμιας αναφοράς.
Συνεπώς, ποια θα είναι η πορεία της στερλίνας;
Η στερλίνα προσπαθεί να ανακάμψει. Η Μ. Βρετανία είναι τυχερή σε αυτό το ζήτημα - κατά άλλους προνοητική - που έχει δικό της νόμισμα. Φαντάζεσθε να ήταν στο ευρώ και να έπρεπε μετά το δημοψήφισμα να «γυρίσει» σε άλλο νόμισμα; Αν λοιπόν σιγά – σιγά ενισχύσει την ισοτιμία της, τότε θα ισχυροποιηθεί και η οικονομία της.
Το ευρώ και κατ΄ επέκταση η ευρωπαϊκή οικονομία, δεν θα «επωμιστούν» βάρη από τo Brexit;
Κατ΄ αρχήν από το δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016 έως σήμερα πέρασαν πάνω από 40 μήνες όπου μεσολάβησαν έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ Μ. Βρετανίας και Ε.Ε. Πολλές φορές σε αυτό το διάστημα η κατάσταση οδηγήθηκε στα άκρα, το πολιτικό κλίμα επηρεάστηκε, οι σχέσεις δοκιμάστηκαν έντονα, ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που προέβλεπαν ή ανησυχούσαν για κατάρρευση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Τελικώς οι δύο πλευρές τώρα διαπραγματεύονται χωρίς εντάσεις, με γνώμονα την εξομάλυνση. Εκτός των άλλων και το κόστος και για την Ευρώπη θα είναι μεγάλο. Ήδη έχει υπολογιστεί ότι η Γερμανική οικονομία μόνον στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας θα επιβαρυνθεί κατά 17-18 δισεκατομμύρια ευρώ.
Είναι ευνοϊκότερες οι συνθήκες για τη Μ. Βρετανία μετά την έξοδο της από την Ε.Ε.;;
Ήδη επιδιώκει επέκταση των συμφωνιών της με ΗΠΑ και Καναδά. Επαναλαμβάνω ότι πρόκειται για πολύ μεγάλη οικονομία. Δείτε, παρότι διαπιστώνεται πτώση στα μακροοικονομικά της μεγέθη και στην ισοτιμία της στερλίνας, το Χρηματιστήριο του Λονδίνου δεν επηρεάζεται. Αντιθέτως έχει επανέλθει στα υψηλά επίπεδα των προηγούμενων ετών. Το City είναι από τα ισχυρότερα χρηματιστήρια του κόσμου. Από διάφορες αναλύσεις προκύπτει ότι κάποια στιγμή οι ρυθμοί ανάπτυξης του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ε.Ε. θα είναι ταυτόσημοι. Εκτιμώ κι εγώ ότι στο τέλος ότι η Μ. Βρετανία θα ανακάμψει πλήρως.
Αν λοιπόν συμβεί κάτι τέτοιο, ενδεχόμενα να ανοίξει ανάλογη «όρεξη» και σε άλλα κράτη - μέλη της Ε.Ε …
Αυτό φυσικά δεν το ξέρουμε. Εμείς οι οικονομολόγοι σε τέτοια ζητήματα δεν μπορούμε να κάνουμε ασφαλείς προβλέψεις καθώς ένα σωρό άλλοι παράγοντες, όπως οι γεωστρατηγικοί, είναι ικανοί να επηρεάσουν την οικονομική πορεία μιας χώρας. Η ουσία είναι ότι η Ελλάδα δεν θα υποστεί μεγάλη ζημιά παρότι η υποτίμηση της στερλίνας επιδρά στον τουρισμό και στη ναυτιλία μας. Όμως, όταν η οικονομία μας έχει περάσει από τέτοια κρίση και καταφέρνει πλέον να σταθεροποιείται, είμαι πεπεισμένος ότι θα υπερβεί κι αυτό το εμπόδιο
