H «ιερή» διελκυστίνδα αιώνων, μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης και του Πατριαρχείου Μόσχας, η οποία συνεχίζεται αδιάκοπα, το τελευταίο διάστημα έχει μπει σε μια νέα, πολυσύνθετη περίοδο.

Η νέα αυτή φάση χαρακτηρίζεται από μεγάλη συσσώρευση δυνάμεων, αλλά και από πολλές παραμέτρους, που επηρεάζουν δραστικά την εξέλιξή της και κατά μείζονα τρόπο τα αποτελέσματα που θα έχει η απόφαση για αναγνώριση αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας, υπαγόμενης στην πνευματική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Εξέλιξη που θα τερματίσει την επικυριαρχία του Πατριαρχείου Μόσχας.

Η συνάντηση που είχαν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος στις 31 Αυγούστου στο Φανάρι ουσιαστικά επιβεβαίωσε ότι το ρήγμα μεταξύ των δύο Πατριαρχείων μεγαλώνει επικίνδυνα.

Το μεν Φανάρι ανακοίνωσε την ειλημμένη απόφαση της παραχώρησης αυτοκεφαλίας, η Μόσχα απάντησε ακόμα και με απειλή «σχίσματος», για να επανέλθει η Αγία Εδρα μέσω του Μητροπολίτη Γαλλίας κ. Εμμανουήλ, ο οποίος δήλωσε ότι «το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν απειλεί και δεν απειλείται».

Το δόγμα της «Τρίτης Ρώμης»

Κύκλοι που γνωρίζουν καλά την εκκλησιαστική διπλωματία αποδίδουν την έντονη αντίδραση της Μόσχας στοδόγμα της «Τρίτης Ρώμης».

Της στρατηγικής δηλαδή της Ρωσικής Εκκλησίας να αναλάβει την πρωτοκαθεδρία μεταξύ των πατριαρχείων. Το βασικό επιχείρημα πίσω από την εν λόγω επιδίωξη είναι ότι η Ρωσική Εκκλησία αποτελεί το πολυπληθέστερο ορθόδοξο ποίμνιο, το οποίο προβάλλεται κατ’ αντιπαράσταση με το αριθμητικά περιορισμένο ποίμνιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η αναγνώριση αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας ουσιαστικά αφαιρεί από το Πατριαρχείο Μόσχας την φερόμενη ως κοιτίδα του σλαβικού χριστιανισμού, που εδράζεται στο Κίεβο.

Η κρίση από τον Νοέμβριο του 2013

Στην ουσία, πρόκειται για μία έκφανση της κρίσης που σοβεί στην Ουκρανία από τον Νοέμβριο του 2013 και είχε ως αποτέλεσμα την de facto διαίρεση της χώρας στο φιλορωσικό ανατολικό και νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της χερσονήσου της Κριμαίας, και στο δυτικό τμήμα, που διακρίνεται από αντι-ρωσισμό και προσβλέπει στην στήριξη από την Ευρώπη αλλά και τις ΗΠΑ.

Η εξέλιξη με την αυτοκεφαλία της Ουκρανικής Εκκλησίας αναμένεται να πυροδοτήσει ένα ντόμινο εξελίξεων σε πολιτικό, διπλωματικό και οικονομικό επίπεδο. Ενδεικτικό είναι ότι με αφορμή την Ουκρανική Εκκλησία ασκήθηκαν πιέσεις στον Οικουμενικό Πατριάρχη από τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος, εκτός από την τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον κ.κ. Βαρθολομαίο, χρησιμοποίησε τις καλές του σχέσεις με τον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με τον τελευταίο να προωθεί τις ρωσικές θέσεις σε κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη.

Από την άλλη, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο, ζητεί επισταμένως την παραχώρηση αυτοκεφαλίας στην Ουκρανική Εκκλησία, με στόχο η τελευταία να μην υπάγεται πνευματικά στο Πατριαρχείο Μόσχας, το οποίο χαρακτηρίζεται από πολλούς ως βραχίονας του Κρεμλίνου για άσκηση επιρροής στους χριστιανικούς πληθυσμούς. Η προσπάθεια της Μόσχας να παρέμβει στα εσωτερικά ζητήματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας και να επηρεάσει τις αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου έχει λάβει και άλλες προεκτάσεις.

Η επίθεση των χάκερς στο Οικουμενικό Πατριαρχείο

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Associated Press, το οποίο δημοσιεύθηκε τρεις ημέρες πριν από τη συνάντηση Βαρθολομαίου - Κυρίλλου στο Φανάρι, μία από τις πλέον δραστήριες ομάδες χάκερς της Ρωσίας, η «Fancy Bear», επιχείρησε να υποκλέψει αρχεία και δεδομένα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον ίδιο τον Οικουμενικό Πατριάρχη, όπως και από κορυφαίους συμβούλους του που χειρίζονται το ζήτημα της Ουκρανίας.

Σύμφωνα πάντα με το ρεπορτάζ, το οποίο διέψευσε η ρωσική κυβέρνηση, στόχος της ενέργειας αυτής είναι να υπάρξει έλεγχος και τελικώς να αποτραπεί η ανεξαρτητοποίηση της Εκκλησίας της Ουκρανίας από αυτήν της Ρωσίας. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, πάντως, όλο αυτό το διάστημα έχει δείξει ότι αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για τη λύση κρίσιμων ζητημάτων. Το τελευταίο ήταν το αίτημα της Εκκλησίας της ΠΓΔΜ να υπαχθεί στο Οικουμενικό Πατριαρχείο υπό τον τίτλο Αρχιεπισκοπή Αχριδών, εγκαταλείποντας την ονομασία Εκκλησία της Μακεδονίας και δυσαρεστώντας τη Βουλγαρική Εκκλησία. Η υπόθεση, ωστόσο, της Ουκρανικής Εκκλησίας αποδεικνύεται πιο σύνθετη και αναμένεται να έχει πολλά επεισόδια ακόμα.