Ο Κιμ το πάτησε! Η εκτόξευση, στα τέη του Αυγούστου, βορειοκορεατικού πυραύλου που επί 14 λεπτά πέταξε πάνω από την Ιαπωνία,για να καταλήξει στη θάλασσα, επανέφερε στο προσκήνιο το εξοπλιστικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας. Οι αντιδράσεις Αμερικανών και Ιαπώνων δείχνουν ότι έστω σε συμβολικό επιπεδο οι βορειοκορεατες πετυχαίνουν το διακηρυγμένο στόχο τους. Να αναγνωριστούν δηλαδή ως μια δύναμη ικανή να πλήξει με βαλλιστικούς πυραύλους τους εχθρούς της.

Η είδηση της δοκιμής, ως συνηθως στις συζητήσεις για την Β. Κορέα, συνοδεύτηκε από το μειδίαμα που προαλεί η εικόνα του Κιμ Γονγ Ουν. Η καταγραφή του ηγέτη της Βόρειας Κορέας ως ενός ημιπαράφρονα απολυταρχικού ηγέτη συσκοτίζει το γεγονός οτι εδώ μιλάμε για μια συγκεκριμένη γεωπολιτική διαμάχη η οποία έχει και σύγχρονες εξελίξεις και βαθιά προϊστορία.

Εθνική ανεξαρτησία

Η Κορέα απελευθερωθηκε από την ιαπωνική κατοχή το 1945, μετά τη νίκη των Συμάχων στον πόλεμο. Ανησυχώντας για την απειλή της επέκτασης της σοβιετικής επιρροής στη χερσόνηνο -πόσο μάλλον πυ η αντίσταση τα χρόνια του πολέμου υπήρξε ως επί το πλείστον κομμουνιστική- οι αμερικανοί πρόκριναν τη λύση της διαίρεσης. Με βάση του 38ου παράλληλουεπιλέχθηκε μια τεχνιή λύση η οποία και οδήγησε στον διαβήτο πόλεμο της Κορέας.

Οι αμερικανές βαρβαρότητες στην περιοχή υπήρξαν πολλές. Κοντά ενάμιση εκατομμύρια θύματα πολέμου και πολλές βομβαρδισμένες πόλεις θα σημάνουν την εδραίωση ενός κλίματος εντονου αντιαμερικανισμού. Από την μεριά τους, οι Αμερικανοί θα αντιμετωπίσουν την Νότια Κορέα ως το βασικό τους προπύργιο στην Άπω Ανατολή, ένα προπύργιο απέναντι τόσο στην ΕΣΣΔ όσο και στην Κίνα.

H καταρρευση της Σοβιετικής ένωσης θα δοκιμάσει τις αντοχές της Βόρειας Κορέας. η δραματική μείωση των εισαγωγών αγροτοδιατροφικών προϊόντων από εκεί, θα έχει ως αποτέλεσμα μια σοβαρότατη επισιτιστική κρίση στην περίοδο 1994-1998, που οδήγησε και σε μεγάλο αριθμό θυμάτων και στην καταφυγή στην ξένη ανθρωπιστική βοήθεια. Το καθεστως εντούτοις θα αντέξει. Θα αναγγελθουν οικονομικές μεταρρυμίσεις, που θα αφηνουν περισσότερα περιθωρια ιδιωτικής πρωτοβουλίας στις επιχειρήσεις. Ωστόσο, ποτέ η Β. Κορέα δεν θα δοκιμάσει τον δρόμο του ανοίγατος στις αγορές, κατά τον τρόπο φερ' ειπείν που το δοκίμασαν το Βιετνάμ και η Κίνα. Το βάρος, αντίθετα, θα δοθεί στην ανεξαρτησία της χώρας, δρόμος που περνά μέσα απο τη στιβαρή αμυντική θωράκιση, η οποία και θεωρείται προϋπόθεση της οικονομικής ανάπτυξης. Έτσι η Βόρεια Κορέα θα αναδειχεί σε μια υπερστρατικοποιημένη χώρα. Τα νούμερα είναι εδώ αποκαλυπτικά: σε έναν πληθυσμό γύρω στα 25 εκατομμύρια ο στατρός αριθμεί 1,3 εκατομμύρια στρατιώτες, ο τέταρτος μεγαλύτερος του κόσμου, ισάριθμος σχεδόν μ αυτόν των ΗΠΑ.

Το πυρηνικό πρόγραμμα

Το πυρηνικό πρόγραμμα της Κορέας δεν ήταν ούτε και είναι μια εύκολη υπόθεση. Οι πληροφορίες δεν είναι εύκολο να διασταυρωθούν και το καθεστώς της Βόρειας Κορέας είναι ιδιαίτερα επιδέξιο στο να προβάλλει ενίοτε επιτεύγματα μεγαλύτερα από αυτά που όντως έχει πετύχει. Όταν δεν παίρνεις έτοιμη τεχνολογία, τότε η διαδικασία για την παραγωγή πυρηνικών όπλων δεν είναι εύκολη και χρειάζονται αρκετές δοκιμές για να μπορείς να έχεις όντως αξιοποιήσιμα όπλα, ιδίως εάν θες να φτάσεις να έχεις θερμοπυρηνικά όπλα. Πάντως, όλα δείχνουν ότι αυτή τη στιγμή η Βόρεια Κορέα έχει στην κατοχή της έναν αριθμό πυρηνικών όπλων.

Αντίστοιχα, κάθε άλλο παρά εύκολη είναι η κατασκευή βαλλιστικών πυραύλων και μαλιστα διηπειρωτικών, και μάλιστα ικανών να μπορούν στο τέλος να βρουν τον στόχο τους ή κάτι που να μοιάζει με στόχο. Ακόμη και οι Aμερικανοί, που είχαν παράλληλα και ενεργό διαστημικό πρόγραμμα και πολύ μεγάλους πόρους, χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να έχουν λειτουργικούς διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους (εξ ου και ότι για χρόνια λειτουργούσαν κυρίως με βάση τα στρατηγικά βομβαρδιστικά αεροσκάφη). Ωστόσο, φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια η Βόρεια Κορέα κατάφερε να κάνει σημαντικά βήματα σε αυτή την κατεύθυνση και αυτό της έχει εξασφαλίσει να μπορεί πλέον να αντιμετωπίζεται ως πυρηνική δύναμη. Επιπλέον, η άμυνά της δεν στηρίζεται μόνο στα πυρηνικά. Με έναν τεράστιο στρατό είναι παράλληλα σε θέση να πετύχει ιδιαίτερα μεγάλα συμβατικά πλήγματα με βολές πυροβολικού προς τη μεριά της Νότιας Κορέας, στα μεγάλα αστικά κέντρα της, συμπεριλαμβανομένης της Σεούλ αλλά και στις αμερικανικές δυνάμεις που σταθμεύουν εκεί. Με αυτό τον τρόπο εκτιμούν οι Bορειοκορεάτες ότι θα μπορούν να έχουν αρκετή αποτρεπτική πολεμική ισχύ ώστε να μην κινδυνεύουν από αμερικανική επίθεση. Όμως, φαίνεται ότι εξαρχής επένδυσαν στην κατοχή πυρηνικών όπλων και από ένα σημείο και μετά και στην κατοχή βαλλιστικών συστημάτων ικανών να μπορούν να καταφέρουν πλήγματα σε μεγάλη απόσταση.

Η αμερικανική πολιτική

Πώς όμως πρέπει να ερμηνευθει η τρέχουσα επιθετικότητα των ΗΠΑ απέναντι στην Βόρεια Κορεα; Αρκεί η κλιμάκωση των βορειοκορεατικων εξοπλιστικών προγραμμάτων να δικαιολογήσει την αντίστοιχη αμερικανική κλιμάκωση; Μάλλον όχι. Μάλλον σχετίζεται με μια γενικότερη μετατόπιση της αμερικανικης εξωτερικής πολιτικής.

Θεωρώντας την Κίνα τον μεγάλο οικονομικό ανταγωνιστή και τον αναδυόμενο άξονα ανάμεσα στην Κίνα και τη Ρωσία τον ανταγωνιστικό στρατιωτικό και γεωπολιτικό πόλο, οι Αμερικανοί αναζητούν διάφορα περιφερειακά σημεία για να αυξήσουν την πίεση. Αυτό εξηγεί μια σειρά από κινήσεις την τελευταία δεκαετία, από την αμερικανική εμπλοκή στον συριακό εμφύλιο μέχρι τη στάση στην Ουκρανία και την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης σε σχέση με τη Βόρεια Κορέα.

Σήμερα σημαντική μερίδα του αμερικανικού κατεστημένου θεωρεί αναγκαίο να υπάρχει μια επιθετική πολιτική που να απαιτεί ισχυρή στρατιωτική παρουσία και μάλιστα σε μια σειρά από «θερμές ζώνες» του πλανήτη. Αυτό περιλαμβάνει τόσο την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων, που χρειάζεται αυξημένη στρατιωτική παρουσία για να δικαιολογεί όχι απλώς τον ρόλο της αλλά και την ανάγκη για αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες, όσο και τις μυστικές υπηρεσίες που ακριβώς χρειάζονται αυξημένες απειλές για να μπορούν να αναπτύσσονται και να απορροφούν πόρους αλλά και σημαντικό μέρος του διπλωματικού προσωπικού, που σε μεγάλο βαθμό σήμερα βρίσκεται σε όσμωση με τους κύκλους των ενόπλων δυνάμεων και των μυστικών υπηρεσιών. Εάν σε αυτήν τη σύγκλιση προσθέσει κανείς και το φάσμα επιχειρηματικών συμφερόντων που έχουν να κερδίσουν από μια τέτοια κατεύθυνση, από τις αμυντικές βιομηχανίες μέχρι τους υπεργολάβους υπηρεσιών ασφαλείας (ενίοτε και ένοπλων δράσεων) και τους εργολάβους των «ανασυγκροτήσεων», μπορεί να δει την ιδιαίτερη επιμονή σε πολιτικές που συνήθως στο τέλος δεν έχουν και το αναμενόμενο αποτέλεσμα.

Κοντά σε αυτά ας συνυπολιγιστεί και μια άλλη παράμετρο, καθοριστική για όσους διαχειρίζονται πλευρές της αμερικανικής «μεγάλης στρατηγικής». Την περίοδο που διανύουμε, η προβολή στρατιωτικής ισχύος θεωρήθηκε και θεωρείται αναγκαία αναπλήρωση της απώλειας της οικονομικής ισχύος που αναπόφευκτα φέρνει η εμφάνιση άλλων ισχυρών πόλων καπιταλιστικής ανάπτυξης και συσσώρευσης στην παγκόσμια οικονομία. Και η προβολή ισχύος χρειάζεται και εχθρούς επί των οποίων να δοκιμάζεται. Σ' αυτό το πλαίσιο, ένας κομμουνιστης ημιπαράφρων εχθρός είναι ό,τι πρέπει.