Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, έχει ξεκινήσει μια σκληρή εκστρατεία εναντίον των αντιπάλων του. Περισσότεροι από 35.000 άνθρωποι έχουν συλληφθεί, χιλιάδες έχουν βασανιστεί ή κακοποιηθεί και 400 πολιτικοί κρατούμενοι βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα.

Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ένας 50χρονος ακτιβιστής της αντιπολίτευσης, ο Βίτολντ Ασούρακ, πέθανε σε αποικία καταδίκων. Η επίσημη αιτία θανάτου ήταν «καρδιακή προσβολή». Η χήρα του πιστεύει ότι δολοφονήθηκε.

Μέσα σε αυτό το σκοτεινό και καταπιεστικό σκηνικό έλαβαν χώρα τα έκτακτα γεγονότα της Κυριακής. Σύμφωνα με κρατικά μέσα ενημέρωσης, ο Λουκασένκο ενέκρινε προσωπικά την αναγκαστική προσγείωση του αεροπλάνου της Ryanair, καθώς εκείνο πετούσε πάνω από τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, μεταξύ Ελλάδας και Λιθουανίας – μια «αεροπειρατεία» σε πραγματικό χρόνο, όπως σχολιάζει η «Guardian». Μάλιστα, έστειλε και ένα μαχητικό αεροσκάφος MIG-29 για να διασφαλίσει ότι ο πιλότος θα συμμορφωθεί, αφού τον ενημέρωσαν για μια ψευδή απειλή βόμβας.

Στόχος της οργής του Λουκασένκο ήταν ένας 26χρονος μπλόγκερ της αντιπολίτευσης, ο Ρομάν Προτάσεβιτς. Ο Προτάσεβιτς είναι ο συνιδρυτής του Nexta, ενός καναλιού στο Telegram. Από τις προεδρικές εκλογές του περασμένου Αυγούστου, που θεωρούνται ευρέως ως νοθευμένες, μετέδιδε και συντόνιζε διαδηλώσεις εναντίον του καθεστώτος της Λευκορωσίας. Όπως και άλλοι επικριτές του καθεστώτος, είχε διαφύγει από τη Λευκορωσία και βρισκόταν σε αυτοεξορία. Και πίστευε ότι στην ΕΕ θα ήταν ασφαλής.

Ο Προτάσεβιτς συνελήφθη μόλις το αεροπλάνο του προσγειώθηκε στο Μινσκ. Η Ρωσίδα φίλη του που ήταν μαζί του, η Σοφία Σαπέγκα, συνελήφθη επίσης.

Σοβαρή απειλή και για άλλες χώρες

Το σοκαριστικό συμβάν προκάλεσε μια εκτεταμένη διεθνή κατακραυγή και τρόμο.

Τη Δευτέρα, ο διευθύνων σύμβουλος της Ryanair, Michael O'Leary, το χαρακτήρισε «αεροπειρατεία». Οι υπουργοί Εξωτερικών το χαρακτήρισαν «απαγωγή εν πτήσει», κατάφωρη «κρατική τρομοκρατία» και ξεκάθαρη βαναυσότητα.

Όπως σχολιάζει η «Guardian», το δίλημμα για τις δυτικές κυβερνήσεις είναι το πώς θα αντιδράσουν. Σύμφωνα με τον Αντρέι Σάνικοφ, έναν πρώην υποψήφιο για τη θέση του προέδρου της Λευκορωσίας, που φυλακίστηκε το 2010, το καθεστώς δεν επιβάλλει απλώς τη χειρότερη εγχώρια καταστολή στη Λευκορωσία από την εποχή της ανεξαρτητοποίησης της χώρας από τη Σοβιετική Ένωση. Αλλά, όπως είπε, αποτελεί σοβαρή απειλή και για άλλες χώρες. Οι περισσότεροι επιβάτες του αεροπλάνου -171 από αυτούς- ήταν πολίτες της ΕΕ.

Ο Σάνικοφ χαρακτήρισε την -υποστηριζόμενη από τη Μόσχα- κυβέρνηση του Λουκασένκο ως «απολύτως τρελή». «Ναι, ο Λουκασένκο είναι ψυχοπαθής, επικίνδυνος», είπε. Πρόσθεσε: «Αυτό είναι ένα τεστ για τη διεθνή κοινότητα γενικά. Η Δύση δεν έχει βρει ακόμη τα εργαλεία για να τον αντιμετωπίσει. Ίσως η αεροπειρατεία να πυροδοτήσει κάτι. Αυτές δεν είναι κενές απειλές. Ούτε καν η Βόρεια Κορέα δεν θα έκανε κάτι τέτοιο».

Ανησυχία και για άλλες επιχειρήσεις

Η αεροπειρατεία εγείρει την εφιαλτική προοπτική ότι ο Λουκασένκο μπορεί τώρα να πραγματοποιήσει και άλλες ειδικές επιχειρήσεις εναντίον επικριτών του που ζουν στο εξωτερικό. Ο επικεφαλής της KGB Λευκορωσίας, Ιβάν Τσερτσελ, υποσχέθηκε να εξαλείψει όλους τους «προδότες της πατρίδας». Τον Απρίλιο, ο συνάδελφός του συνταγματάρχης Νικολάι Καρπενκόφ, επικεφαλής των εσωτερικών δυνάμεων, είπε ότι οι συμμετέχοντες σε ειρηνικές συγκεντρώσεις θα αντιμετώπιζαν «αναπόφευκτη τιμωρία» και θα «αντιμετωπίζονταν ως τρομοκράτες». Η κρατική τηλεόραση μίλησε για δολοφονίες τύπου Στάλιν.

Λίγες ώρες πριν το αεροπλάνο του προσγειωθεί βίαια, ο Προτάσεβιτς ανέφερε ότι στο αεροδρόμιο της Αθήνας τον παρακολουθούσαν. Όπως είπε, ένας ρωσόφωνος άνδρας στεκόταν από πίσω του κατά τη διάρκεια της επιβίβασης και προσπάθησε να τραβήξει φωτογραφίες της ταυτότητάς του.

Στο Μινσκ, τέσσερις επιβάτες «ξεγλίστρησαν» από το αεροπλάνο και εξαφανίστηκαν. Φαίνεται πως ήταν αξιωματικοί πληροφοριών που εργάζονταν για την KGB Λευκορωσίας. Σύμφωνα με πληροφορίες, τουλάχιστον δύο είχαν ρωσικά διαβατήρια.

Ασαφής ο ρόλος της Ρωσίας

Εάν η Ρωσία είχε κάποιο ρόλο στην αεροπειρατεία είναι ασαφές. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB) βοήθησε πρόσφατα στη σύλληψη ενός ακτιβιστή της αντιπολίτευσης στη Μόσχα, που κατηγορείται ότι σχεδίαζε «πραξικόπημα» εναντίον του Λουκασένκο και τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης επαίνεσαν τον πρόεδρο της Λευκορωσίας. Το περιστατικό, όπως πιστεύουν ορισμένοι, θα απομακρύνει περαιτέρω τη Λευκορωσία από την Ευρώπη, προς όφελος του Κρεμλίνου.

Το συμβάν έχει ήδη επηρεάσει και άλλους αντιφρονούντες. Η Νατάλια Καλιάντα, συνιδρύτρια του Ελεύθερου Θεάτρου της Λευκορωσίας, επρόκειτο να συναντηθεί με τον Προτάσεβιτς αυτήν την εβδομάδα. Είπε στην «Guardian» ότι κατά την πτήση της από το Λονδίνο προς το Βίλνιους την Κυριακή, συνομίλησε με τον πιλότο και την αεροπορική εταιρεία. «Το αεροπλάνο τέθηκε σε επιφυλακή. Απέφυγε τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας. Έχω λάβει πολλές απειλές θανάτου από τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο», είπε.

Αυξάνεται το μίσος για τον Λουκασένκο

Τους τελευταίους μήνες, οι μαζικές διαμαρτυρίες κατά του Λουκασένκο έχουν μειωθεί. Σύμφωνα με τον Σάννικοφ, ωστόσο, το καθεστώς είναι πιο αδύναμο από ό,τι φαίνεται, με τον Λουκασένκο να βασίζεται στις δυνάμεις ασφαλείας. «Ο Λουκασένκο δεν ελέγχει πια το κράτος, την οικονομία ή την κυβέρνηση. Συναντιέται μόνο με άντρες με στολή», πρόσθεσε. «Οι διαμαρτυρίες μπορεί να είναι λιγότερες, αλλά το μίσος για τον Λουκασένκο αυξάνεται. Οδηγείται σε έκρηξη», πρόσθεσε.

Σύμφωνα με τον Nigel Gould-Davies, πρώην πρεσβευτή της Βρετανίας στο Μινσκ, η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να συμβουλευτούν τη συντονιστική επιτροπή της αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας. «Δεν αφορά μόνο τη Λευκορωσία», είπε. «Εάν η Λευκορωσία ξεφύγει από αυτό, πιθανότατα θα ενθαρρυνθούν και άλλες χώρες».

Στο «στόχαστρο» οι δημοσιογράφοι

Για τη δημοσιογραφική κοινότητα της Λευκορωσίας, εν τω μεταξύ, είναι μια καταστροφική περίοδος. Το μεγαλύτερο μη κρατικό μέσο ενημέρωσης της χώρας - ο ιστότοπος tut.by - έκλεισε την περασμένη εβδομάδα, με πολλούς από τους υπαλλήλους του να συλλαμβάνονται. Επί του παρόντος, 30 δημοσιογράφοι βρίσκονται στη φυλακή. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται τώρα και ο Προτάσεβιτς, ο

οποίος αντιμετωπίζει κατηγορίες οργάνωσης μαζικών ταραχών και ομαδικών δραστηριοτήτων που «παραβιάζουν τη δημόσια τάξη». Αρκετά για να τον κλείσουν στη φυλακή για χρόνια.